قزوین - ایرنا - آن سوی دیوار مراکز نگهداری بیماران روان ، آدم هایی را در خود جای داده که هرکدام قصه های زیادی را در دل خود دارند اما امروز سهمشان از زندگی فقط تنهایی است و بس، چون خارج از آن دیوارها هیچ کس انتظار آنها را نمی کشد.
در مدت چند دقیقه ای که آنجا روی نیمکت به انتظار اتوبوس نشسته ام و به حرکاتش خیره شدم. چهره اش نشان می‌دهد باید حدود ۳۵سال داشته باشد اما حرکاتش خیلی با این سن فاصله دارد مانند پسرکی بازیگوش در حالی که لبخند به لب دارد با صندلی ها در حال کلنجار رفتن است و گاهی هم با صدای آرام با خودش آواز می خواند که البته من از هیچ کدام از آنها سر در نمی آورم.
همین حرکاتش کافی است تا لب من هم به خنده باز شود. مادر پیرش که توجهم را به او می بیند می‌گوید محمد همیشه هم این شکل نیست لحظه های عصبانیتش را هم باید ببینید که چطور مردم را فراری می دهد و ما را هم خسته می کند
می پرسم او را برای درمان نزد پزشکان برده اید؟، که می گوید مگر می شود نبرده باشیم اما مگر فایده ای هم دارد؟ مدتی او را بستری هم کردیم اما بعد از دوره درمان دوباره او را به خانه برگرداندیم ولی نگهداری اش در خانه بسیار سخت تر است و همیشه باید مراقبش باشیم.
با آمدن اتوبوس، پیرزن دست پسرش را گرفته و خداحافظی می کند. بعد از رفتنشان با خودم فکر می کنم واقعا بهترین جا برای مراقبت از چنین بیمارانی کنار خانواده است یا مراکز نگه داری از بیماران روان؟
در حال حاضر علاوه بر بیمارستان های روانپزشکی در کشور، بهزیستی هم مراکز نگه داری شبانه روزی بیماران سلامت روان مزمن مانند دو قطبی ها و اسکیزوفرنی را تاسیس کرده است.
در یکی از این مراکز واقع در شهرستان البرز از توابع استان قزوین، بیماران داخل مرکز و حیاط آن راه می روند و می توان از چشم های برخی شان، عمق تنهایی شان را فهمید.
فارغ از اینکه نام اختلالشان چیست همه شان زخم های عمیقی دارند که شاید در نگاه اول به چشم نیاید اما درد عمیق آن می‌تواند نه فقط زندگی و آرامش یک نفر بلکه خانواده و خانواده هایی را به هم بزند.
مدیر مرکز مراقبت توانبخشی بیماران مزمن مهر در شهرستان البرز گه به مناسبت هفته سلامت روان با گفت و گو کردیم، در معرفی این مرکز می گوید: این مرکز از سال ۸۲ تاسیس شده و هم اکنون ۹۰ بیمار دچار اختلالات سایکوتیک مانند اسکیزوفرنی مزمن و دوقطبی در آن مراقبت می شوند.
مهرداد درودی افزود: ۴۰ تن از این بیماران مجهول الهویه هستند و بقیه نیز که دارای خانواده هستند پس از مدتی از ترخیص بیمار خود به خاطر بهبود نیافتن و مورد حمایت قرار نگرفتن از سوی جامعه و خانواده دوباره بازگردانده می شوند.
وی اضافه کرد: البته ۱۰ بیمار روان نیز در خانه یک چهارم راهی به صورت مستقل و تحت نظارت مرکز زندگی می کنند.
درودی یادآور شد: بیماری اسکیزوفرنی در واقع از سنین نوجوانی آغاز می‌شود و بیمار به طور یکباره دچار افت عملکرد و هذیان و توهم می شود.
وی همچنین گفت: این طور بیماران دچار تغییرات عمده ای در رفتار شده و توهمات و تصویرهای خیالی می بینند که دیگران نمی بینند.
درودی افزود: اکثر اختلالات سایکوتیک با روش های ترکیبی دارو و روان درمانی، درمان می شوند و در این مرکز نیز تیم روانشناسان و کارکنان ما هر روزه در حال ارایه این خدمات به بیماران هستند.
وی افزود: اینجا مرکز نگهداری بیماران روان مزمن است و اگر بیماری مشکل حاد پیدا کرد فوری او را به بیمارستان ۲۲ بهمن انتقال می دهیم.
درودی همچنین گفت: در این مرکز طول مدت درمان بسته به هر فرد و شدت بیماری اش و همچنین نوع درمان، متفاوت است.
آمارها از بیماران روان چه می گویند؟
مدیرکل بهزیستی قزوین از شناسایی هزار و ۶۹۲بیمار روان مزمن در سطح استان از طریق کمیسیون های تشخیص نوع و شدت معلولیت خبر داد و گفت: به این بیماران به فراخور نیاز آنها و تشخیص مددکار و کمیته های شهرستان خدمات مورد نیاز ارایه می شود.
علیرضا وارثی افزود: از این تعداد بیمار روان ۸۸۰ تن مربوط به شهرستان قزوین، ۲۹۴ تن مربوط به البرز، ۲۱۸ تن مربوط به تاکستان، ۱۴۳ تن مربوط به بویین زهرا، ۱۱۸ تن مربوط به آبیک و ۳۹ تن نیز به شهرستان آوج اختصاص دارد.
وی اضافه کرد: همچنین استان قزوین دارای ۷۴ بیمار روان مجهول الهویه و بد سرپرست است که با دستور مقام قضایی به مراکز شبانه روزی و نگه داری ارجاع شده اند.
وارثی با اشاره به مهم ترین فعالیت های حوزه بیماران روان مزمن گفت: این خدمات شامل ارایه خدمات روانپزشکی، پزشکی، پرستاری، مددکاری، روانشناسی، توانبخشی روانی اجتماعی، آموزشی ، هنری و ورزشی به بیماران مقیم در مراکز است.
وارثی همچنین به ارایه خدمات در مراکز روزانه آموزشی توانبخشی بیماران روان مزمن نیز اشاره کرد و گفت: در این مراکز خدمات توانبخشی پزشکی، توانبخشی روانی اجتماعی ، آموزشی، حرفه ای به همراه خدمات تیم تخصصی مرکز به صورت روزانه ارایه می‌شود.
وی در ادامه از ارایه خدمات در مرکز ویزیت در منزل بیماران روان مزمن خبر داد و یادآور شد: ارایه خدمات ورزشی مانند انجام مسابقات ورزشی بیماران روان، ارایه خدمات هنری و شرکت در مسابقات تئاتر منطقه ای، ارایه خدمات مراقبت در منزل، ارایه خدمات جهت مراقبت از بیماران روان در منزل در راستای کاهش مراجعه به مراکز شبانه روزی از دیگر خدمات بهزیستی به این گونه بیماران است.
وارثی با اشاره به پرداخت مستمری ماهانه به بیماران روان افزود: سازمان بهزیستی جهت تامین هزینه درمان و توانبخشی بیماران ترخیص شده از مراکز شبانه روزی و استفاده از توان نزدیکان و خانواده بیمار، معادل ۶۰ درصد کمک هزینه ارایه خدمات توانبخشی مراقبتی را در اختیار آنان قرار داده که با این کار بیمار در بستر خانواده نگهداری شده و از بار مراکز شبانه روزی کم می شود.
ظرفیت مراکز شبانه روزی بیماران روان در قزوین تکمیل است
معاون توانبخشی اداره کل بهزیستی قزوین نیز با شرح خدمات مراکز شبانه روزی و روزانه به بیماران روان گفت: در حال حاضر ۲ مرکز نگهداری ، درمان و توانبخشی بیماران روان مردان با ظرفیت موجود ۱۶۰ بیمار و ۲ مرکز ویژه زنان با ظرفیت موجود ۹۰ بیمار، یک مرکز ویزیت در منزل بیماران روان با ظرفیت اسمی ۷۰بیمار، یک مرکز روزانه بیماران روان مزمن با ظرفیت اسمی ۵۰ نفر و یک مرکز خانه یک چهارم راهی روان مزمن ویژه مردان با ظرفیت ۱۰ نفر در استان قزوین فعالیت دارند.
راحله جاتن افزود: در حال حاضر قسمت عمده ای از ظرفیت این مراکز، توسط بیمارانی که در این مراکز پذیرش شده اند تکمیل شده است.
وی اضافه کرد: بهزیستی برای نگهداری بیماران روان مزمن در منزل به بیماران متقاضی مبلغ یک میلیون و ۵۰۰ هزار ریال و برای هزینه ترخیص از مراکز بیماران روان مزمن نیز یک میلیون و ۸۰۰ هزار ریال کمک هزینه پرداخت می کند.
جاتن ادامه داد: جهت رفاه حال بیماران روانی که به بهبودی نسبی رسیده اند یک مرکز نیمه راه بیماران روان مزمن نیز با ظرفیت ۱۰ نفر در شرف تاسیس است.
وی در خصوص بیماری های روان مزمن به ویژه اسکیزوفرنی نیز گفت: از نظر پزشکان شروع علایم این بیماری معمولا در دوران نوجوانی بروز کرده و در مردان و زنان شیوع یکسانی دارد و در واقع شایع ترین سن شیوع این بیماری ۱۶ تا ۲۵ سالگی است و قبل و بعد از آن کمتر اتفاق می افتد.
معاون توانبخشی اداره کل بهزیستی قزوین افزود: این بیماران نیازمند دریافت حمایت های عاطفی، درمانی، نگهداری و توانبخشی هستند که گاهی به دلیل ماهیت بیماری حمایت های به موقع از آنان صورت نمی گیرد و تعدادی از این افراد از سوی خانواده ها طرد شده و به صورت مجهول الهویه به سازمان های حمایتی سپرده می شوند.
جاتن ادامه داد:این بیماران هرچه بیشتر در جمع خانواده باشند هم به صلاح خانواده و هم دولت است به همین خاطر طرح های ویزیت بیماران روان در منزل به همین منظور اجرا شده تا هم تامین دارو و هم روان درمانی آنها را انجام می دهد.
وی با بیان اینکه متاسفانه اخیرا تعداد مراجعان برای نگهداری بیماران روان مزمن در مراکز شبانه روزی بهزیستی افزایش یافته است؛گفت: خانواده ها هم به دلیل وضعیت نامناسب معیشتی و هزینه های بالای درمانی این بیماران و هم مشکلات ناشی از نگهداری چنین بیمارانی در منزل، امکان مراقبت از آنها را نداشته و ترجیح می دهند آنان را به مراکز شبانه روزی بسپارند اما این مراکز نیز هزینه های خود را دارند.
معاون توانبخشی اداره کل بهزیستی قزوین افزود: البته در مواردی که بیمار وضعیت حادتری داشته باشد امکان مراقبت از او در خانواده وجود ندارد و حتما باید در مراکز شبانه روزی مراقبت شود.
افسردگی شایع ترین بیماری روان در جامعه است
رییس تنها بیمارستان روان پزشکی قزوین نیز در خصوص بیماری های روانی معتقد است: این بیماری ها تاثیرات زیادی در جامعه و خانواده ها دارد و از همین رو نخستین کاری که باید انجام شود پیشگیری از بروز این اختلالات است.
دکتر علیرضا حاج سید جوادی افزود: آموزش مهارت های زندگی برای ارتقای سلامت روان، شناسایی بیماری ها و درمان افراد مبتلا در سطح اولیه پیشگیری از بیماری های روان مزمن است و هر دو باید در کنار یکدیگر در دستور کار باشند.
این متخصص روان پزشکی، افسردگی را در راس همه بیماری های روان عنوان کرد و گفت: شیوع افسردگی در زنان تا حدودی بالاتر از مردان است و این بیماری عملکرد شغلی و رفتاری فرد را به طور شدیدی تحت تاثیر قرار می دهد.
به گفته وی بسیاری از موارد مربوط به اختلافات و مشکلات بین زوج های جوان، ناشی از همین اختلالات روانپزشکی مانند افسردگی و اختلالات شخصیت در یکی از طرفین ازدواج است که به فروپاشی خانواده و طلاق آنها منجر می‌شود.
جاج سید جوادی افزود: علاوه بر مسایل ژنتییکی و وراثتی بیماری های روان در نتیجه عوامل محیطی نیز امکان ابتلا دارند و باید توجه داشت حوادث و اتفاقات دوران کودکی نیز از دلایل اصلی افسردگی و اختلالات روان می توانند باشند.
وی با بیان اینکه شیوع اختلالات روان در سطح جامعه بالا است،افزود: در جامعه نیز به خطر نبود آگاهی های لازم و فرهنگ مراجعه به روانپزشک، مبتلایان کم تر مراجعه می کنند و عواقب ناشی از این موضوع سال های بعد خود را در قالب انواع آسیب ها نشان می دهد.
استقرار کارشناسان سلامت روان در مراکز جامع سلامت، گامی برای پیشگیری
رییس مرکز بهداشت قزوین نیز گفت: با توجه به شیوع قابل توجه بیماری های روان و ضرورت کنترل آن به منظور افزایش نشاط اجتماعی و سلامت روان بود که وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با اجرای طرح تحول نظام بهداشت اقدام به جذب و استقرار کارشناسان سلامت روان در مراکز جامع سلامت کرد.
به گفته دکتر حمیدرضا نجاری هم اکنون حدود ۴۰ کارشناس روان در مراکز جامع سلامت استان مشغول فعالیت هستند و مردم می توانند با مراجعه به نزدیک ترین مرکز به محل سکونت خود از خدمات مشاوره ای این افراد به طور رایگان بهره مند شوند.
وی، حساس سازی جامعه نسبت به سلامت روان و پیشگیری از انواع آسیب های ناشی از اختلالات روانی و افسردگی را از مهم ترین اهداف این طرح عنوان کرد و افزود: همه کارشناسان مستقر در مراکز جامع دارای تحصیلات کارشناسی ارشد و دکتری هستند و در صورتی که فردی دارای نوعی از اختلالات باشد وی را برای ادامه درمان به سطوح بالاتر مانند روانپزشکان ارجاع می دهند.
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی قزوین افزود: آموزش های خودمراقبتی در حوزه سلامت روان، آموزش مهارت های فرزند پروری و مهارت های زندگی، آموزش های روانشناختی کاهش آسیب اعتیاد در مدارس، آموزش روانشناختی به بیماران مبتلا به اختلالات روانپزشکی غیر سایکوز، آموزش گروهی خانواده بیماران مبتلا به اختلالات سایکوتیک، پیشگیری از خودکشی، مشاوره های عمومی ارایه حمایت های روانی اجتماعی به کودکان و بزرگسالان از جمله خدمات و وظایف این کارشناسان در مراکز جامع سلامت به شمار می رود.
نجاری افزود: نکته مهم در خصوص سلامت روان آن است که جامعه نیز آگاهی و تمایل به مراجعه به کارشناسان و روانشناسان را داشته باشد اما متاسفانه بسیاری از مردم هنوز هم نسبت به سلامت روان خود بی توجه هستند و اهمیت آن را کمتر از سلامت جسمی می دانند.
۷۳۸۸ / ۳۰۱۳