اختلال روانپریشی گذرا عبارت است شروع ناگهانی علایم روانپریشی که از یک روز تا کمتر از یک ماه طول می کشد.
فروکش این اختلال کامل است و فرد پس از رفع اختلال به سطح کارکرد پیش مرضی خود باز می گردد. اختلال روانپریشی گذرا سندرمی حاد و موقتی است.
در طول مدت بیماری، فرد دچار توهم و هذیان می شود و این بیماری بیشتر در افرادی رخ میدهد که سابقه اختلال شخصیت و فشارهای روانی بزرگ را داشته اند. این اختلال بیشتر در سنین 20 تا 35 سالگی رخ می دهد و در زنان اندکی از مردان بالاتر است.
این بیماری باعث می شود فرد توانایی خود را در فکر کردن، قضاوت مناسب، پاسخ دادن، برقرار کردن ارتباط ثمربخش، درک واقعیت و رفتار مناسب را از دست بدهد و در برطرف کردن نیازهای اولیه روزانه خود دچار مشکل شوند. این اختلال شباهت زیادی به بیماری اسکیزوفرنیا دارد فقط مدت زمان آن کمتر و گذراست.
تاریخچه اختلال روانپریشی گذرا
اختلال روان پریشی گذرا در روانپزشکی آمریکایی چندان بررسی نشده است و بخشی از این مشکل به تغییرات مکرری مربوط می شود که در پانزده سال اخیر در ملاکهای تشخیصی صورت گرفته است. این تشخیص را در کشورهای اسکاندیناوی و اروپای غربی بهتر شناسائی و کامل تر بررسی کرده اند. اختلالاتی شبیه اختلال روان پریشی گذرا در گذشته به نامهای روان پریشی واکنشی، هیستریک، فشاری و روانزاد خواهنده می شد.
اصطلاح روان پریشی واکنشی را اغلب مترادف با اسکیزوفرنی دارای پیش آگهی خوب دانسته اند، حال آنکه تشخیص اختلال روان پریشی گذرا بر ارتباطی با اسکیزوفرنی دلالت ندارد. «کارل یاسپرس» در 1913 تعدای خصیصه اساسی تشخیصی برای روانپریشی واکنشی برشمرد که عبارت بود از وجود فشاری بسیار آسیب رسان و قابل شناسائی، وجود رابطه زمانی تنگاتنگی میان فشار مذکور و پیشدایش روانپریشی و سیرکلاً خوش خیم دوره روانپریشی، یا سپرس جز این معتقد بود که محتوای این روانپریشی اغلب بازتاب ماهیت تجربه آسیب رسان است و پیدایش این روان پریشی برای بیمار متضمن مقصودی است به این شکل که اغلب نوعی فرار از موقعیت آسیب رسان است.
همه گیرشناسی اختلال روانپریشی گذرا
تخمین دقیقی در مورد میزان بروز و شیوع اختلال روان پریشی گذرا در دست نیست، ولی در کل، اختلال نادری شمرده می شود. اختلال مذکور در بیماران جوان (حدود 40-20 سالگی) شایعتر از افراد مسن است. میزان بروز این اختلال در زنان بالاتر است. این الگوهای اپیدمیولوژیک با الگوهای مربوط به اسکیزوفرنی کاملاً متفاوتند.
برخی از بالینگران می گویند این اختلال در طبقات اجتماعی – اقتصادی پائین و در بیمارانی که در فجایع حضور داشته اند یا متحمل تغییرات عظیم فرهنگی شده اند (مثلاً مهاجران) ممکن است شایعتر باشد. سن شروع در کشورهای صنعتی احتمالاً بالاتر از کشورهای در حال توسعه است. افرادی که عوامل استرس های روانی عمده را تجربه کرده اند ممکن است بعدها در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به اختلال روان پریشی گذرا باشند.
بیماری های همراه
این اختلال اغلب در بیماران مبتلا به اختلالات شخصیت (بیش از همه، اختلالات شخصیت نمایشی، خودشیفتگی، پارانوئید، اسکیزوتایپی و مرزی) مشاهده می شود.
سبب شناسی اختلال روانپریشی گذرا
علت اختلال روانپریشی گذرا دقیقاً معلوم نیست. آن دسته از بیماران دچار اختلال روانپریشی گذرا که در گذشته اختلال شخصیت داشته اند، ممکن است آسیب پذیری زیستی یا روانی برای پیشدایش علایم روان پریشی داشته باشند، به ویژه افرادی که به انواع مرزی، اسکیزوئید، اسکیزوتایپی، یا پارانوئید مبتلا بوده اند. برخی از بیماران مبتلا به اختلال روان پریشی گذرا سابقه اسکیزوفرنی یا اختلالات خلقی در خانواده خود دارند. ولی این مسأله همیشگی نیست.
در جمع بندی های روان پویشی بر بی کفایت بودن مکانیسمهای مدارا(Coping) و احتلال وجود نفع ثانویه برای این گونه بیماران به هنگام پیدایش علایم روان پریشی تاکیده شده است. در سایر نظریه‌های روان پویشی علایم روانپریشی به صورت دفاع در برابر یک خیال ممنوع، تحقق یک آرزوی برآورده نشده، یا فرار از یک موقعیت روانی – اجتماعی ویژه مطرح شده اند.
ویژگی های اختلال روانپریشی گذرا
افرادی که یک یا چند مورد از علائم زیر را دارند ممکن است به این بیماری مبتلا باشند:
- هذیان
- توهم
- تکلم آشفته یا نامنسجم
- حرکات آهسته یا غیرمعمول
- نوسانات خلقی مانند افسردگی یا شیدایی(مانیا)
درمان
همانطور که از اسم این بیماری پیداست علائم بیماری گذرا هستند و خود بخود برطرف می شوند. در برخی موارد به دلیل شدت علائم و احتمال آسیب فرد بیمار می بایست برای مدت کوتاهی در کلینیک روانپزشکی بستری شود و تحت مراقبت های روانپزشکی قرار گیرد.
این مراقبت ها می تواند شامل دارودرمانی و روان درمانی باشد که بنا به تشخیص متخصص روانپزشکی تجویز می شوند.