خودباوری یا اعتماد به نفس یکی از شرایط روانی است که شخص در آن بخاطر تجربه‌های قبلی، به توانایی‌ها و استعدادهای خود در موفقیت انجام کارها به‌طور موفقیت‌آمیز اعتماد و باور دارد. خصوصیت دارا بودن اعتمادِ به خویشتن، نقش حیاتی در توسعه و پیشرفت و موفقیت‌های یک فرد ایفا می‌کند.[۱] پژوهشگران دریافتند که برخلاف آنچه تصور می‌شود، اعتماد به نفس کودکان تا سن پنج سالگی به‌طور کامل شکل می‌گیرد. محققان آمریکایی می‌گویند کودکان زمانی که پنج ساله می‌شوند، از احساس اعتماد به نفسی برخوردار هستند که به لحاظ تکامل با بزرگسالان قابل مقایسه است. تاکنون گمان می‌رفت که کودکان تا پیش از رسیدن به سنی که به دبستان بروند، کم سن و سال هستند و نمی‌توانند احساس منفی یا مثبت نسبت به خود داشته باشند.[۲]
رابطهٔ والدین سخت‌گیر و اعتماد به نفس اشخاص[ویرایش]
براساس اعلام روانشناسان، روش‌های سخت‌گیرانه والدین منجر به کاهش اعتماد به نفس در فرزندانشان می‌شود چرا که این امر باعث عدم قدرت تصمیم‌گیری فرد و در شرایط گوناگون او را به چالش می‌کشد.[۳]
اعتماد به نفس عامل اکتسابی است که از بدو تولد پایه‌های آن در ذهن هر یک از انسانها گذاشته و با مرور زمان این امر گسترده‌تر و عمیق‌تر می‌شود. متأسفانه در بسیاری از خانواده‌های سنتی چون مهمترین مسئله برای والدین حرف‌شنوی و تسلیم بله بودن فرزندان می‌باشد، اغلب با ایجاد محدودیتهای غیرضروری و مشکل آفرین، مانع رشد اعتماد به نفس در کودکانشان شده که همین امر در بزرگسالی باعث عدم خودباوری و اتکای به نفس در ایشان می‌شود.
مربع اعتماد به نفس[ویرایش]
در حقیقت اعتماد به نفس تقابلی است از این چهار پدیده:
- باور
- رفتار
- احساس
- عشق
اگرچه نقطه شروع اعتماد به نفس باورهای مثبت و پیش برنده است، هر یک از این سه، چون اضلاع یک مثلث بر دو ضلع دیگر اثر می‌گذارد. در واقع هر باور و طرز تفکر مثبت، رفتار مثبتی به دنبال می‌آوردو بروز این رفتار، احساس مثبت خاصی در شخص ایجاد می‌کند. این احساس مثبت آن باور اولیه را تقویت میکندو باورهای استوار، رفتارهای استوارتر و گسترده‌تری به دنبال دارند؛ که به نوبهٔ خود سبب به وجود آمدن احساسی خوب و عالی‌اند.[۴]
تکنیک‌های ساده برای افزایش اعتماد به نفس[ویرایش]
- با اعتماد رفتار کنید:سرتان را بالا نگه دارید، قوز نکنید و صاف بنشینید، کمی شانه‌هایتان را عقب ببرید تا کمرتان صاف باشد و مستقیم به مخاطبتان نگاه کنید.
- لباس مناسب بپوشید: زمانی که ظاهر مناسبی دارید احساس بهتری نیز خواهید داشت. اگر لباس و وسایلی انتخاب کنید که مناسب شما باشند، مطابق با شغل و سبک زندگی‌تان باشند و باعث شوند احساس خوبی داشته باشد، ناخودآگاه اعتماد به‌نفس‌تان افزایش می‌یابد.
- با قاطعیت صحبت کنید: سخنرانان بزرگ با اطمینان و قاطعیت و با لحنی ثابت و ریتمیک حرف می‌زنند.
- مثبت‌اندیش باشید: انرژی مثبت منجر به شکل‌گیری نتایج مثبت می‌شود، پس نیمهٔ پر لیوان را ببینید و ذهن‌تان را بر فعل توانستن متمرکز کنید
- فعالیت کنید: بی‌تحرکی و انجام ندادن هیچ کاری، ترس و شک را افزایش می‌دهد و در مقابل فعالیت اعتماد و شجاعت را بیشتر می‌کند.
- آماده باشید: آمادگی مانع عملکرد ضعیف می‌شود؛ آمادگی بیشتر باعث می‌شود نسبت به قابلیت‌ها و توانایی‌های خود اعتماد و اطمینان بیش‌تری داشته باشید.
- خودتان را دوست داشته باشید و تصویری که از خود دارید را بهبود دهید. اگر قصد دارید در جمعی حاضر شوید یا فعالیت جدیدی را انجام دهید اما از انجام آن هراس دارید، می‌توانید از تکنیک‌های ان ال پی نیز استفاده کنید. تصویری که از خود دارید را ویرایش کنید بدین صورت که به یک رفتار در گذشته فکر کنید که به‌خوبی در آن مهارت داشتید. سپس این تصویر و حس خوب را به اکنون بیاورید و جایگزین تصویر فعلی کنید. خواهید دید ترس و اضطراب شما کاهش یافته و عملکرد بهتری خواهید داشت.[۵]
- برچسب نزدن. برای مثال از کلماتی نظیر خِپِل، خرس گنده و… استفاده نکنیم و به جای این کلمات از «من به تو افتخار می‌کنم»، «تو می‌توانی» و… استفاده کنیم.[۶]
- ارتباط با افراد دارای اعتماد به نفس بالا: زمانی که به اشخاص خودپندار و با اعتماد به نفس بالا ارتباط برقرار کنید، از او الگو گرفته و خود اعتماد به نفس بالایی خواهید داشت.[۷]
- ورزش کنید: ورزش کردن و داشتن تناسب اندام سبب اعتماد به نفس بالایی خواهد شد.[۸]
- چند هدف را برای خود تعیین و مراحل دستیابی به آنها را نیز مشخص کنید. یادتان باشد که این اهداف نباید حتماً اهدافی بزرگ باشند. همیشه این ضرب‌المثل را در ذهن خود داشته باشید که: «سنگ بزرگ، نشانه نزدن است». این اهداف می‌توانند چیزهایی کوچک مانند پخت کیک یا برنامه‌ریزی برای گذارندن یک شب با دوستان باشند. فقط کافیست تعدادی از آنها را انجام دهید تا بتوانید موارد انجام داده شده را در لیست برنامه‌های خود تیک بزنید. تیک زدن این لیست باعث افزایش اعتماد به نفس شما با توجه به توانایی‌های‌تان شده و به شما در انجام کارهای‌تان کمک می‌کند.
اعتماد به نفس در کودکان[ویرایش]
پرورش اعتماد به نفس در کودکان مهمترین عامل برای مقابله با چالش‌هایی است که در بزرگسالی با آن رو به رو می‌شوند. اعتماد به نفس یک فرد عمدتاً در دوران کودکی شکل می‌گیرد. کودکان با اعتماد به نفس معمولاً در بزرگسالی بیشتر از زندگی خود لذت می‌برند و کمتر با افسردگی مواجه می‌شوند. کمبود اعتماد به نفس کودک باعث می‌شود بعدا در دوران نوجوانی توانایی ارتباط با همسالان خود را نداشته باشد و یک شخص گوشه‌گیر و منزوی شود.
نشانه‌های کمبود اعتماد به نفس کودک[ویرایش]
- کودک خود را ناتوان و حقیر می‌بیند.
- عدم توانایی در تصمیم‌گیری‌های ساده.
- ترس کودک از انجام کارهای جدید.
- دوست دارد شبیه افراد دیگری باشد.
- کودک به آینده امیدوار نیست.
- به کودکان کم سن تر از خودش زورگویی می‌کند.
- در مدرسه یا در کلاس کم صحبت می‌کند.
- در رویارویی با شرایط جدید دچار استرس می‌شود.
- نیاز زیادی به توجه و تشویق بروز می‌دهد.
- به سختی احساساتش را بیان می‌کند.