اریک برن (Eric Berne) روان درمان‌گر کانادایی است که عموماً او را به خاطر ابداع مدل تحلیل رفتار متقابل (به انگلیسی: Transactional Analysis) می‌شناسند.
او ریشه‌ی روسی-لهستانی داشت و نام کامل و واقعی او اریک لئونارد برنشتین (Bernstein) بود. اما در همان سال‌های نخست فعالیت حرفهای و زمانی که اقامت آمریکا را دریافت کرد، ترجیح داد از عنوان خلاصه‌تر اریک برن استفاده کند.
اریک برن در دانشگاه مک گیل کانادا، به تحصیل در رشته‌ی پزشکی و جراحی پرداخت و سپس در آمریکا، در دانشگاه ییل، دوره‌ی رزیدنت روان‌درمانی را گذراند.
اریک برن باقی عمر خود را به درمان بیماران و تالیف کتاب (در دهه‌ی آخر زندگی) گذراند و آنچه ما امروز از او می‌شناسیم بیشتر حاصل نگارش این کتابهاست.
نقطه تفاوت نگرش اریک برن و فروید
اگر چه مدل تحلیل رفتار متقابل اریک برن تا حد زیادی بر اساس نگرش فروید شکل گرفته است، اما یک نقطه‌ی جدایی کلیدی بین آنها وجود دارد.
تفاوتی که باعث شد حتی انجمن روان تحلیل‌گری نیویورک که اریک برن در سال ۱۹۴۰ دانشجوی آنها بود، در سال ۱۹۵۴ حاضر نشود او را به عضویت خود در بیاورد.
درمان فرویدی بیشتر بر گفتگو با بیمار و حرف زدن بیمار و کشف نکات پنهان در ناخودآگاه بیمار از طریق حرفهای او بود.
در حالی که اریک برن تاکید داشت که با بررسی تعامل بیمار با دیگران و مشاهده و ارزیابی و تحلیل رفتار او در مقابل دیگران، بهتر می‌توان بیمار را درک کرد.
عنوان تحلیل رفتار متقابل یا Transactional Analysis هم بر اساس همین نگرش انتخاب شده است.
تحلیل رفتار متقابل و ساده سازی مفاهیم ارتباطی
اریک برن تا حد زیادی تحت تاثیر پدرش و علاقمند به شیوه‌ی کار او بود.
پدر برن، یک پزشک حرفهای و شهیر بود و اصل شهرتش به علت رابطه نزدیک با بیمارانش بود.
پدر برن اصرار داشت که بیمار مانند یک شیء زیر دست پزشک نیست و باید کاملاً در فرایند تشخیص و درمان مداخله داده شود.
شاید همین نگرش پدرش بود که باعث شد اریک برن در حرف‌ها و روش کار خود، بر این مسئله تاکید داشته باشد که روان‌درمان‌گر باید بیمار و مراجعه کننده را هم در فرایند تحلیل و درمان دخیل کند و به همین علت، کوشید ادبیات ساده‌تری را طراحی کند که برای بیمار قابل درک باشد و به زبان مشترکی بین بیمار و درمان‌گر تبدیل شود.
اریک برن، نخستین کتاب خود در مورد تحلیل رفتار متقابل تحت عنوان Transactional Analysis in Psychotherapy را نیز که در ۵۱ سالگی و نه سال قبل از مرگش نوشت، به پدرش تقدیم کرده است.
کتابهای اریک برن در مورد تحلیل رفتار متقابل
اریک برن در مجموع چهار کتاب در مورد تحلیل رفتار متقابل تالیف کرده است. هر چهار کتاب در دهه‌ی پایانی عمر او تالیف شده‌اند و البته چهارمین کتاب، دو سال پس از مرگ او منتشر شده است.
این کتابها چنان دقیق و کامل هستند که هنوز هم، اگر کسی بخواهد تحلیل رفتار متقابل را به شکل کامل و دقیق بیاموزد، در میان انواع کتابهای تحلیل رفتار متقابل، جزو بهترین گزینه‌ها محسوب می‌شوند:
۱- Transactional Analysis in Psychotherapy
3- The principles of group treatment
4- What do you say after you say hello?
البته در میان کتابهای اریک برن، ما در ایران بیشتر کتاب بازی‌ها را می‌شناسیم.
وضعیت امروز تحلیل رفتار متقابل و بحث‌های اریک برن
بحث‌های اریک برن و مدل تحلیل رفتار متقابل، اگر چه هنوز هم به صورت پراکنده در میان روان درمان‌گرها مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما می‌توان گفت که جذابیت بحث‌های تحلیل رفتار متقابل برای دانشجویان مدیریت، مذاکره، مهارتهای ارتباطی و تبلیغات بیشتر است.
درک علت این وضعیت هم دشوار نیست.
یکی از انتقادهایی که برخی روان درمان‌گرها به مدل تحلیل رفتار متقابل دارند، سادگی بیش از حد آن است. آنها معتقدند این ساده سازی می‌تواند موجب بی‌توجهی به بخشی از جزئیات ارزشمند بشود و از دقت تحلیل بکاهد.
اما از سوی دیگر، برای علاقمندان مدیریت و مذاکره و مهارتهای ارتباطی، در مقایسه با آموزش‌های عمومی که بیشتر شبیه فهرست نصیحت محسوب می‌شوند، مدل تحلیل رفتار متقابل یک چارچوب شفاف، قاعده‌مند و قابل یاد دادن و یادگرفتن محسوب می‌شود.
ما هم به همین علت، به سراغ آموزش تحلیل رفتار متقابل و کاربرد آن در مدیریت رفته‌ایم و در میان منابع مختلف این حوزه، بیش از هر چیز به نوشته‌ها و حرفهای خود اریک برن مراجعه خواهیم کرد.
بعد از خواندن این درس چه کار کنم؟
می‌توانید ادامه‌ی درس‌های تحلیل رفتار متقابل را مطالعه کنید.
می‌توانید به معرفی کتاب تحلیل رفتار متقابل یان استوارت سر بزنید و در بخش پایانی آن، چند جمله توصیف درباره اریک برن بخوانید.
شما تاکنون در این بحث مشارکت نداشته‌اید.
برخی از دوستان متممی که به این درس علاقه مندند: ، ، ، ،
ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری تحلیل رفتار متقابل به شما پیشنهاد می‌کند:
سری مطالب حوزه تحلیل رفتار متقابل