هوش و مسائل مرتبط با آن یکی از مفاهیم جذاب، جالب و مورد توجه روان‌شناسان است که باعث شده همواره افراد بسیاری به دنبال یافتن شیوه‌ها و راه‌هایی برای اندازه گیری و ارزیابی آن باشند. در این مطلب آموزشی از رایاد قصد داریم به صورت کامل در مورد سنجش هوش کودکان پیش دبستانی و دبستانی و انواع تست های هوش صحبت کنیم.
اگر شما هم در منزل کودک پیش دبستانی یا دبستانی دارید، با تیم آموزشی رایاد همراه باشید و خواندن این مقاله را از دست ندهید.
تعریف هوش
در تعریف هوش ۳ حالت به ویژه برای سنجش هوش کودکان پیش دبستانی در نظر گرفته می‌شود:
- مهارت و توانایی لازم جهت آموختن و استنباط و فهم مسائل
- سازگاری با محیط
- استفاده از تجربیات سابق و پیشین و داشتن استدلال و داوری درست و یافتن راهکارهای هوشمندانه و عقلایی در رویارویی با مسائل و رویدادها.
انواع تست هوش برای کودکان
معتبرترین و کاربردی ترین آزمون های هوش سنجی برای کودکان عبارتند از:
1. آزمون هوش ریون
از آزمون‌های معتبر برای سنجش هوش کودک، تست هوش ریون تصویری کودکان می باشد. تست هوش ریون کودکان رنگی برای گروه سنی 5 تا 10 سال طراحی شده و آزمون مفیدی به منظور سنجش هوش کودکان می‌باشد.
تست هوش ریون رنگی در سال 1947 و در قالب 36 سوال تهیه شد و در سه سطح A، abو B طبقه بندی شده است که هر سطح دارای 12 تست 6 گزینه ای می باشد که تنها یک گزینه صحیح می باشد و فرد آزمون دهنده باید گزینه صحیح را از بین 6 گزینه انتخاب نماید. این آزمون به صورت ماتریس‌های پیش رونده می‌باشد که در هریک از سطوح فوق سوالات از ساده به دشوار مرتب شده است.
راهنمای فرآیند آزمون هوش ریون کودکان:
آزمون باید درحالت و فضایی بدون استرس و ترس برای کودک برگزار شود و در برگزاری تست هوش به هیچ عنوان عجله‌‌ای صورت نگیرد چرا که سرعت در نتیجه آزمون تاثیر گذار نخواهد بود.
در شروع آزمون تصویر اول را کاملا برای کودک تشریح نمایید و به او بگویید که باید نقص تصویر اصلی را به کمک تنها یکی از گزینه های موجود از بین 6 گزینه تکمیل نماید.
چنانچه کودک قصد داشت پاسخ اولیه خود را تغییر دهد این اجازه را به او بدهید و پس از انتخاب کودک از او بپرسید که “پس این یکی درست است” و پس از حصول اطمینان از انتخاب کودک به سراغ سوال بعدی بروید. توجه داشته باشد که تنها یک تصویر از بین گزینه ها می تواند شکل را به درستی تکمیل نماید.
نتیجه تست هوش ریون کودکان:
در پایان بهره هوشی کودک مشخص شده و در یکی از دسته های ممتاز و نابغه، برهوش، باهوش، متوسط، متوسط ضعیف، مرزی و مرزی ضعیف قرار می‌گیرد.
2. آزمون هوش وکسلر
یکی از معتبرترین و اصلی ترین تست های هوش سنجی برای گروه های سنی کودکان و بزرگ سالان آزمون هوش وکسلر است. این تست هوش سنجی به طور کاملاً مجزا ضریب هوشی عملی و زبانی را در طبقه های جداگانه بسنجد.
برخی از ویژگی‌هایی که در طراحی آزمون به کار رفته‌اند موجب شده که اجرای آن در مورد کودکان خردسال آسان‌تر باشد. یکی از این ویژگی‌ها تاکید بر دستورالعمل ساده‌تر کلامی و پاسخ‌های کلامی است و دیگری رنگی و جذاب بودن موارد آزمون برای کودکان خردسال است.
در آزمون وکسلر سه خرده‌آزمون متفاوت وجود دارد که عبارتند از: خانه حیوانات، طراحی هندسی و جمله‌ها.
مهم‌ترین هدف آزمون تعیین درجه هوشمندی سن عقلی و بهره هوشی کودک است.
3. تست هوش آدمک (گودیناف)
تست ترسیم آدمک از آزمون های جهانی، راحت و مطمئن است. هدف اصلی این آزمون، تعیین سن عقلی و بهره هوشی کودک است. این آزمون برای کودکانی که زبان نمی دانند یا نمی توانند صحبت کنند مناسب است. سن اجرای این آزمون ۳ تا ۱۳ سال است.
4. تست هوش بوناردل
آزمون B53 دکتر بوناردل هوش کلی یا همان عامل(g) را می‌سنجد. این تست نسبت به سایر تست‌های مشابه آسان تر می‌باشد و برای جمعیت عمومی کاربرد بیشتری دارد.
5. تست هوش استنفورد – بینه
این تست برای بررسی توانایی‌های کلی ذهن بر اساس سن تهیه و تنظیم شد. این آزمون برخی از مهارت‌های شناختی شامل دانش، توانایی یادگیری، حافظه، حل مسئله، توانایی قضاوت، استدلال، انجام محاسبات، توانایی استفاده از زبان و توجه را مورد ارزیابی قرار می‌دهد.
6. تست هوش چندگانه گارنر
گاردنر در انتقاد به تک بعدی دیدن هوش، مدلی را ارائه داده است که در آن اعتقاد به گستردگی آن دارد. وی ابتدا مدل 7 گانه و سپس مدل 9 گانه هوش را ارائه داد. ابعاد 9 گانه هوش ارائه شده توسط وی عبارتند از:
- هوش کلامی زبانی: توانایی استفاده از زبان و کلمات.
- هوش ریاضی: توانایی استدلال، منطق و کار با اعداد
- هوش فضایی: توانایی درک پدیده‌های دیداری و تفکر با تصاویر یا تصویر سازی ذهنی
- هوش موسیقیایی: توانایی تولید موسیقی و درک آن
- هوش جنبشی-حرکتی: توانایی کنترل در تنظیم بدن در حین حرکات
- هوش درون فردی: درک و شناخت مسائل از نگاه یا نگرش دیگران
- هوش میان فردی: علاقه به کارهای گروهی و لذت بردن از بودن در کنار دیگران
- هوش طبیعت گرا: توانایی درک و دقت به مسائل محیطی و طبیعی
- هوش وجودی: توجه به مسائل هستی شناختی و معنوی و درک آن
7. تست هوش کتل
تست هوش کتل با درجه دشواری و استاندارد بالاتر نسبت به تست های رایج دیگر از جمله تست ریون ابزاری مناسب جهت سنجش هوش غیرکلامی است.
8. تست هوش رینولدز
این تست به شدت به قدرت حافظه‌ی شرکت کنندگان در این آزمون هوش بستگی دارد.این آزمون برای سنجش توانایی شناختی افراد، قدرت یادآوری تصاویر، کلمات، رفتار ها و سایر مواردی است که در تست IQ رینولدز به کار گرفته شده است.
2 نمونه تست هوش تصویری با جواب
• چیدمان نقاط سیاه و سفید
شش عدد کاشی داریم که طرح‌های آن، چیدمانی از نقاط سیاه و سفید است. با توجه به منطق موجود در شکل، بجای علامت سوال، کدام گزینه را قرار می‌دهید؟
جواب:
گزینه A، در هر ردیف، کاشی وسط حاصل بر روی هم قرار گرفتن کاشی‌های چپ و راست (در همان ردیف است) بطوری که اجتماع نقاط سیاه اتفاق می‌افتد.
• تست دومینو
به قطعات چیده شده دومینو در شکل توجه کنید. آیا می‌توانید با توجه به منطق چیدمان این قطعات، گزینه صحیح را بیابید.
جواب:
گزینه 6
خانه بالایی: مجموع خانه‌های بالایی دو دومینوی دیگر
خانه پایینی: تفاضل خانه‌های پایینی دو دومینوی دیگر
لازم به ذکر است، هر یک از این تست‌ها برای سنجش یک بخشی از هوش به کار می‌رود و شما با انجام هر کدام از این تست هوش‌ها می‌توانید به ضریب هوشی فرزند خود پی ببرید و برای بالا بردن هوش او نیز تلاش کنید.