نماد حیوانات در ایران باستان

تاریخچه نماد شناسی

جهان ما مملو از نمادها و نشانه هایی است که با زندگی ما گره خورده، تاثیراتی که نمادها در زندگی ما دارد از چشم کسی دور نمانده است. ما حتی در زمان خواب هم با نمادهایی سر و کار داریم که به محض بیدار شدن تا به مفهوم آن نمادها پی نبریم آرام و قرار نداریم. نماد هایی که تا به امروز خلق شده اند ریشه در فرهنگ و زبان و عقاید مردم دنیا داشته و قدمتی طولانی دارند. نمادهای هر قوم و ملتی منعکس کننده تفکرات و رویاها وآرزوهایی است که از ذهن انسان‌ها درمواجه با جهان هستی سرچشمه می‌گیرد. از طریق این نمادها و نشانه ها می توان تمدن و نوع اندیشه انسان های ادوار کهن را مطالعه کرد.

در واقع استفاده از نماد احتمالا اولین تلاش انسان برای توصیف موقعیت خویش در جهان هستی بوده است. اگر شما جزء علاقه‌مندان مبحث نمادشناسی و کشف رمز و راز ایجاد این نمادها باشید، حتما میدانید که نماد و سمبل از ابتدای حیات انسان با زندگی او عجین شده و بشر از نمادهای مختلف به عنوان زبان مشترک و ابزار گفتگو استفاده می کرده است. ساده ترین نمونه آن نقوش و خطوطی بوده که بر روی دیوار غارها از دیرباز حک شده است.

چرا از نماد حیوانات در طراحی لوگو استفاده کنیم؟

بسیاری از برند های شناخته شده، از حیوانات در لوگو های خود بهره برده اند. لوگو هایی که در آنها نماد حیوانات به کار رفته است، تنها در موضوعات مربوط به حیوانات و محیط زیست مانند حفظ و بقا یک سازمان به کار نمی روند، بلکه استفاده از آنها در صنعت و تجارت به عنوان نماینده هایی از ایده های شرکت های بزرگ امری رایج و معمول است. از محبوب ترین برندهایی که در لوگو خود از سمبل یک حیوان استفاده کرده است برند فراری است. بی شک نام شرکت فراری شما را یاد ماشین های مسابقه ای می اندازد. این شرکت ایتالیایی لوگو ای را برای خود برگزیده است که بی ارتباط با اتومبیل هایی که تولید می کند نیست. اسب نشان دهنده ی سرعت بسیار و رام نشدنی بودن اتومبیل ها می باشد. پس بی راه نیست تا نمادها و سمبل های حیوانات در فرهنگ ها، کشورها و آیین متفاوت در سراسر جهان را به درستی بشناسیم و در طراحی لوگو از آنها بهره ببریم.

⇐ دوره طراحی لوگو ⇒

نمادشناسی حیوانات

استفاده از نماد حیوانات در زندگی انسان به قبل از تاریخ برمی گردد. بشر برای هشدار و توصیف محیط بیرون از نقطه امن خود، نقش و نگارهایی به شکل حیوانات بر روی دیوار غارها حک میکرده و به مرور استفاده از نماد جنبه استعاره پیدا کرد و گاهی حتی نماد جانوران حالت تقدس به خود گرفته و اساطیری شد.

نمادشناسی بزکوهی

یکی از همین نمادها، نماد بزکوهی در معماری ایران باستان است. طبق شواهد تاریخی از بین همه چهارپایان بز کوهی ارزش ویژه برای ایرانیان پیش از اسلام داشته است. طبق برداشتی هایی که از کتاب اوستا و داستان های اساطیری درباره چگونگی و مراحل آفرینش زمین، اهورا مزدا اولین حیواناتی که بعد از گاو آفرید، بز و میش بود.  بز کوهی حیوان سودمندی برای پیشنیان بوده است. محصولات این حیوان گسترده و نگهداری آن نسبت به گوسفند ساده تر بود. بز چیزهای را میخورد که گوسفند نمی توانست. در مناطق خشکی مانند آفریقا هم قادر به زیست بود و نهایتا حیوانی اقتصادی برای مردم به ویژه فقرا به شمار میرفت.

در مجموع ایرانیان نگاه ویژه ای نسبت به بز داشته اند و این حیوان نماد تمدن آریایی محسوب می شده‌ تا حدی که منظومه پهلوی درخت آسوریگ که درباره مناظره و درخت خرما (نماد قوم سامی) و بز (نماد تمدن آریایی) سروده شده است.

جالب است بدانید نیاکان ما باور داشتند که خداوند بز کوهی را برای بقا و ادامه ی حیات نسل بشر فرستاده است. از همین رو مقدس شمرده می شده و این قداست در نقوش معماری ایرانیان باستان نمایان است. در آن دوران هنرمندان شاخ های بزکوهی را به شکل لوزی می کشیدند و از همین رو هرجا که آبی جاری بوده، نقش های فراوانی از بزکوهی و نمادهای آن می بینیم. توجه داشته باشید در این نقوش بز نماد آبخواهی است و بیان ارزش و اهمیت عنصر آب در نزد نیاکان ماست.

ایرانیان باستان در مواقعی که نیاز به یاری داشته اند، از این نقوش کمک می گرفتند و یا موقع زایمان زنان پلاک بز کوهی را به گردن زن آویزان می‌کرده‌اند که خداوند به آن‌ها پسری سالم عطا کند. بنابراین صرف وجود نقوش بز کوهی نماد وجود گنج و دفینه و زیرخاکی در اطراف آن نبوده و بیانگر باورهای پیشنیان و ارزشمندی بز برای آنان است. در حال حاضر گفته می شود بز شاخدار، (بعل خدای باروی مصر باستان) یکی از نمادهای شیطان‌پرستان و ابزار این فرقه برای مسخره کردن مسیح است؛ چرا مشهور است که مسیح مانند بره‌‌ای برای گناهان بشر کشته شده است.

نمادشناسی گاو

گاو از دیرباز به واسطه نقش پر رنگی که در معیشت انسان داشته اعم از شخم زدن، شیر دهی، استفاده از گوشت و پوستش نمادهای مشترکی در فرهنگ های مختلف مانند قدرت، باروری و حاصلخیزی داشته است. پرستش گاو نر از جمله مناسکی بوده که در مصر، خاورمیانه باستان وهندوستان رایج بوده که بعدها به یونان و رم و بخش‌هایی از اروپا نیز منتقل شد.

گاو نر نماد حفاظت و نگهبانی تندیس‌های قدیمی را داشته است. نمونه آن در دروازه شرقی تخت جمشید قابل رویت است. علامت گاو با نام ثور یکی از صورت‌های فلکی به شمارمی‌آید و نویداحیای بهار می‌دهد.

گاو نر مظهر اصل مذکر و نیروی زایش است. سمبل حاصل خیزی ‌و نماد زمین هم هست.

نماد گاو در تمدن های مختلف

تمدن ایرانی اولین اسطوره و پادشاه در شاهنامه اولین مرد، گیومرد یا همان کیومرث است که عده ای معتقدند واژه کیومرث همان گاو نر است و برخی هم عقیده دارند که کیومرث به معنای زنده‌ی میراست. دین زرتشتی هم مخالف خوردن گوشت گاو بود. گاو در هنر هخامنشی پاینده و نگهدارنده به شمار می‌رفته و به همین دلیلدر سر ستون‌ها و در درگاهها به کار رفته است . اما از طرفی گاو به ماه هم مربوط می شد و به حاصلخیزی و باروری هم ربط دارد. گاو نماد ماه و شیر نماد خورشید است.

هندوها نیز گاو را نماد باروری و حیوانی مقدس و گاو را ماده برآورنده آرزوها می دانند. قربانی کردن گاو، اصلی ترین بخش مراسم دینی در آیینمیتراست. مظهر پیروزی بر طبیعت حیوانی انسان و حیات به واسطه مرگ است. گاو نر و شیر با هم نماد مرگ هستند.

نمادشناسی موش در طراحی لوگو

مارمولک، جغد، کرگردن، موش، سنجاقک، قو گربه نماد چه هستند؟

مارمولک گاهی نماد عالم خیال و رویا هستند. مارمولک در اثار باستانی نماد رسیدن نزدیک شدن به دفینه است.

جغد و مفهوم نمادهای جغد در فرهنگ های مختلف جایگاه متضادی دارد، در فرهنگسرخپوستان جغد نماد خرد و شهود بوده و در باور ایرانیان جغد بدشگون و منفور و نماد بدیمنی است است، در غرب هم جغد نماد هوش و ذکاوت است.

کرگدن عموما نماد سرسختی و در گاهی ادبیات غرب نشانه تمول و سلامتی ست.

موش در ادبیات و باور ایرانیان جانوری است موذی و حیله‌گر که برای رسیدن به خواسته‌اش راه‌های بسیاری می‌داند.

سنجاقک در اروپای قدیم نمادی از شیطان، بدیمن بوده است ولی همین حشره در بین ژاپنی ها نماد شجاعت شادی و قدرت است.

قو جزو آن دسته از نمادهایی است که در باور همگان مفهوم یکسان دارد، قو نماد عشق حقیقی است.

گربه از آن دسته از نمادهایی است که در بین عده ای مقدس و نماد زیبایی و در بین عده ای بدیمن و نماد خیانت به حساب می آید. البته رنگ آن هم در مفهوم نماد گربه تاثیر گذار است.

نمادشناسی حیوانات کلیله و دمنه

نویسنده این گنجینه جهانی با تمثیل و استقاده نمادین از حیوانات و حکایت های آنها سعی در توصیف فضای سیاسی و اجتماعی و اقتصادی دوره خود را دارد. هر جانوری در کلیله و دمنه نماد طبقه ای در زندگی اجتماعی دوره مذکور است. برای مثال در کلیله و دمنه، شیر نماد شاهان و حاکمان است و یا در حکایت بوف و زاغ این دو جانور تمثیلی از تقابل شب و روز هستند.

تمثیل نمادشناسی حیوانات کلیله و دمنه در چند حکایت و تمثیل تمام نمی شود؛ چرا که سرار نماد است و برای رسیدن به معنای نمادها حتما باید مطالعه شود تا مفاهیم و مقصود نویسنده درک شود.

نماد حیوانات در کشورها

از جمله کارهای سمبلیک در میان کشورهای جهان استفاده از حیوانات محبوب و حیواناتی که زیستگاه اصلی شان تنها همان کشور مذکور بوده، به عنوان نماد در مقاصد گردشگری و پرچم کشورشان است که شما با دیدن ان نماد به یاد این کشور بیفتید

نماد کشور استرالیاکانگورو است و حدود ۶۳ گونه این حیوان در کشور استرالیا زندگی می کنند.

سگ آبی نماد کشور کانادا است. تصویر سگ آبی بر روی برخی از سکه های کانادا و نیز تمبرهای پستی این کشور مشاهده می شود.

شیر نماد کشور بریتانیا است و تصویر آن به روی نشان ها و علائم سلطنتی و برخی از سکه های واحد پول این کشورحک شده است.

چین مرکزی زیستگاه پاندا است و چین پانداها را  به عنوان یک گنجینه ملی خود تلقی می کند.

لاما نماد کشور بولیوی بوده و تصویر آن روی پرچم این کشور و نیز نشان های رسمی آن نقش بسته است .

گرگ خاکستری نماد کشور ترکیه و به عنوان سمبل آزادی و عدم تسلیم در برابر بیگانه به عنوان نماد این کشور انتخاب شده است.

خروس یکی از نمادهای کشور فرانسه و نیز پرتغال است. البته شهرت خروس های فرانسوی بیشتر است. در فرانسه خروس اشاره ای تاریخی به سقوط امپراتوری رم غربی و ظهور دوباره سرزمین گل (فرانسه قدیم) است. در پرتغال خروس نماد ایمان و عدالت محسوب می شود.

منبع: ideaschool.ir