1. اسکیزوفرنی پارانوئید (Paranoid.sch )
وجود هذیان‌های نظام‌یافته و یا توهمات شنیداری وسیع، از مهمترین علایم این نوع اسکیزوفرنی می‌باشد. بیمار اسکیزوفرنی پارانوئید به هذیان‌های گزند و آسیبمبتلا است که بسیار نظام‌مند، پیچیده و شبیه به معماهای ناشناخته می‌باشد. این بیماران بسیار خودبزرگ‌بین بوده و به مکان‌ها و افراد مشهور بسیار علاقه‌مند هستند. به عنوان مثال سعی بر این دارند که دولت را برای چگونگی اداره مملکت راهنمایی کنند. به این دسته از اختلالات، هذیان عظمت گفته می‌شود. علاوه بر این ممکن است هذیان حسادت نیز در آنها دیده شود. یعنی فرد اعتقاد قوی نسبت به اینکه شریک جنسی آنها خیانت‌کار است، داشته باشد. این بیماران، به ندرت چهار A بلولر را از خود نشان می‌دهند.
2. اسکیزوفرنی آشفته یا سازمان‌نیافته (Disorganized.sch)
بارزترین ویژگی رفتاری در این بیماران، حماقت و گسیختگی افکار است. این نوع اسکیزوفرنی قبلا هبفرنیک خوانده می‌شد. آنها بدون هیچ محرکی، خنده‌های شدید سرداده و شکلک درمی‌آورند. رفتارهای شاد ولی مضحک و نامانوس و همچنین پرحرفی‌های بی‌معنی از دیگر ویژگی‌ها می‌باشد. گاهی نیز توهمات و هذیان‌های گذرا و نامنظم ایجاد می‌شود. این بیماران اغلب نسبت به حمام کردن و تمیز کردن خود بی‌تفاوتند و گاهی ممکن است مواد دفعی بدن خود و کثافات دیگر را نیز بخورند.
3. اسکیزوفرنی کاتاتونیک (Catatonic.sch)
مهمترین ویژگی این اختلال رفتار حرکتی است که یا به شدت برانگیخته و یا کاملا منجمد و بی‌حرکت است و گاهی هم بین این دو حالت در نوسان می‌باشد. شروع این اختلال ناگهانی است. این اختلال را می‌توان به دو نوع تقسیم کرد:
الف. کاتاتونیک هیجانی (Excited.ca )
معمولا همراه با فعالیت‌های حرکتی شدید و گاهی خشونت‌آمیز است.
ب. کاتاتونیک انزواگرا (Withdran.ca)
معمولا توام با بازداری کلی، بهت‌زدگی، عدم تکلم، منفی‌گرایی، انعطاف‌پذیری مومی شکل و در برخی موارد وضعیت نباتی می‌باشد.
4. اسکیزوفرنی باقیمانده Residual.sch
ویژگی این نوع اسکیزوفرنی فقدان نشانه‌های شاخص چون هذیان، توهم، عدم انسجام و رفتار بسیار آشفته می‌باشد. شواهد موجود برای این اختلال حاکی از وجود چند نشانه
است که اگر چه نسبتا جزئی هستند ولی بسیار ناگوارند که عبارتند از:
· انزوا یا کناره‌گیری اجتماعی مشهود
· اختلال آشکار در انجام وظایف
· رفتارهای عجیب
· اختلا شدید در بهداشت و نظافت شخصی
· ابراز هیجانی کند، سطحی و یا نامناسب
· تفکر عجیب، افسونی یا نامانوس
· تجربیات ادراکی غیرارادی
· بی‌تفاوتی یا فقدان ابتکار عمل
5. اسکیزوفرنی نامتمایز یا نامشخص (Undifferentiated.sch )
این نوع اسکیزوفرنی با دیگر انواع آن متفاوت بوده و در طبقه‌بندی‌های دیگر جای نمی‌گیرد. این تشخیص برای افراد پریشانی است که شواهدی از اختلال تفکر و ناهنجاری‌های
رفتاری و عاطفی نشان می‌دهند.
سایر اسکیزوفرنی‌ها
اسکیزوفرنی‌های کودکی (Chidhood.sch )
اختلالات اسکیزوفرنیکی است که قبل از سن بلوغ در کودکان اتفاق می‌افتد. این نوع از اسکیزوفرنی معمولا در کودکانی رخ می‌دهد که در معرض خطر باشند. عواملی که این کودکان را در معرض آسیب قرار می‌دهند شامل فقر، خانواده‌های از هم پاشیده یا بچه‌های طلاق یا خانواده‌هایی که وابستگی مضاعف دارند و همچنین کودکانی که والدین یا همشیرهای آنها مبتلا به اسکیزوفرنی باشند.
اسکیزوافکتیو
این بیماری مخلوطی از اختلال اسکیزوفرنی و اختلالات عاطفی می‌باشد. هنوز برای تشخیص قطعی اسکیزوفرنی کمی زود است. تحقیقات نشان می دهد بیماری اسکیزوفرنی تحت تاثیر وضعیت ژنتیک فرد به وجود می آید. اگر پدر و مادری به بیماری اسکیزوفرنی مبتلا باشند، حدود ۴۰ درصد احتمال دارد که فرزندشان به این بیماری مبتلا شود. حال اگر تنها یکی از والدین بیمار اسکیزوفرن باشد، به احتمال ۱۲ درصد فرزند او نیز به این بیماری مبتلا می شود و حتی اگر خواهر یا برادر فرد مبتلا باشند باز هم به نسبت ۱۲ درصد احتمال ابتلای او به اسکیزوفرنی وجود دارد. البته تنها عامل ژنتیک نمی تواند در بروز اسکیزوفرنی تاثیرگذار باشد، بلکه عوامل مهیاسازی نیز وجود دارد که در بروز اسکیزوفرنی نقش دارد و می تواند بیماری را شعله ور یا خاموش کند.
همانطور که گفته شد اسکیزوفرنی یک بیماری روانی مزمن و جدی می باشد. حال می خواهیم بدانیم درمان این افراد چگونه است و غیر از درمان دارویی، برای این افراد چه کاری می توان انجام داد
درمان دارویی بیماران اسکیزوفرنی:
داروهای مورد استفاده عبارتند از:
داروهای ضد روان پریشی که باعث کاهش شدت علائم روانی می شوند.
دارهای تثبیت کننده خلق و خو که در درمان نوسانات خلقی مورد استفاده قرار می گیرند.
داروهای ضد افسردگی که بر سطح سروتونین و دوپامین در بدن اثر می گذارند.
پزشکان گاهی یک نوع دارو و یا ترکیبی از داروهای بالا را برای درمان این افراد تجویز می کنند.
درمان از طریق مداخلات اجتماعی
1- آموزش روانی خانواده : این نوع درمان شامل حمایت خانواده، توانایی حل کردن مشکلات و دسترسی به مراقبت ها در زمان بحران بیماری می باشد. این مداخلات حداکثر چندین ماه طول می کشد و میزان عود بیماری را کاهش می دهد و روابط اجتماعی و عاطفی فرد را بهبود می بخشد. همچنین بار مسئولیت خانواده های دارای یک فرد مبتلا به اسکیزوفرنی را کاهش می دهد. اعضای خانواده تمایل دارند بیشتر درباره این اختلال بدانند و به طور کلی روابط خانواده، دوباره تحکیم می شود.تحقیقات نشان داده است اگر فرد مبتلا به اسکیزوفرنی مورد حمایت اعضای خانواده باشد، زندگی بهتری خواهد داشت.
2- درمان جامعه : در خانه، محل کار و غیره، بیماران هر روز با هم جلسه گروهی می گذارند.بهتر است محل قرارها در خانه، محل کار و یا محل های دیگر باشد و نباید محل قرارها را در بیمارستان گذاشت. یک تیم درمانی نیز باید حضور داشته باشند. اعضای این تیم شامل: روان پزشک، پرستار، مدیر برنامه، مشاوران مشاغل و مشاوران افراد مصرف کنندگان مواد مخدر می باشند.این تیم تمایل دارند که افراد مبتلا به اسکیزوفرنی را کمتر در بیمارستان بستری کنند.
3- درمان مصرف موادمخدر : فراهم کردن مداخلات پزشکی و روانشناختی در این باره باید بخشی از درمان این افراد باشد.حدود 50 درصد از افراد مبتلا به اسکیزوفرنی، از مصرف مواد مخدر و یا وابستگی به آنها رنج می برند.
4- آموزش مهارت های اجتماعی : این درمان به نام های "مدیریت بیماری" و یا "برنامه نویسی برای بهبودی" نیز خوانده می شوند. این آموزش شامل راه هایی برای رسیدن به شرایط اجتماعی مناسب می باشد و شامل بازی کردن در نمایشنامه می باشد و مشکلات و موقعیت هایی که در جامعه برای این بیماران
رخ می دهد را نمایش می دهند و راه حل آنها را به صورت نمایش بازی می کنند. این نوع درمان، مقاومت در برابر استفاده از مواد را فراهم می کند و روابط خوبی را بین فرد مبتلا و پزشک برقرار می سازد.
درمان شناختی و رفتاری
اساس این درمان عبارتست از تمرکز در یافتن روش ها و تغییر روش هایی که با توانایی های بیمار تداخل دارد. به جز در موارد بیماران روانی شدید، درمان شناختی و رفتاری می تواند باعث کاهش علائم اسکیزوفرنی گردد و عملکرد اجتماعی فرد را بالا ببرد. این درمان به صورت جلسه خصوصی و یا جلسه عمومی قابل انجام است.
کنترل وزن
باید به بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی، درباره حفظ وزن مناسب و رابطه بین وزن و تداخل داروهای مورداستفاده، آگاهی داده شود.
این نکته را به یاد داشته باشید که اگر بیماری دارای وزن مطلوب باشد، درمان موثرتر خواهد بود.
روند بیماری اسکیزوفرنی:
احتمال مرگ و میر در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی، دو برابر بقیه افراد است.
حدود نیمی از افراد مبتلا، از سوءمصرف مواد مخدر رنج می برند، موادی مثل الکل، ماری‌جوانا و ... .
تحقیقات نشان داده است اگر فرد مبتلا به اسکیزوفرنی مورد حمایت اعضای خانواده باشد، زندگی بهتری خواهد داشت.