تست هوش ریون (ماتریس‌های پیش‌رونده) یکی از معروف‌ترین و پرکاربردترین تست‌های هوش تصویری در جهان است. از آنجا که انجام این تست به توانایی خواندن و نوشتن فرد وابسته نیست، کاربرد زیادی در سنجش هوش کودکان، افراد با مشکلات ذهنی، سالمندان و افراد بی‌سواد دارد. وقتی صحبت از هوش می‌شود، معمولاٌ از معیاری به نام ضریب هوشی یا آی کیو نام برده می‌شود. تست‌های هوش از جمله تست هوش ریون هم برای سنجش این معیار در افراد ابداع شده‌اند. اما:
- آی کیو دقیقاً چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟
- آیا تنها یک نوع هوش داریم؟
- اعداد ضریب هوشی چه معنایی دارند؟
- ضریب هوشی نرمال چقدر است؟
- تست‌های هوش چه معایب و مزایایی دارند؟
- آیا ضریب هوشی بالا الزاماً موفقیت ما را در زندگی شغلی و تحصیلی تضمین می‌کند؟
در این مقاله به این سوالات پاسخ می‌دهیم. در انتهای مقاله هم برای شما آزمون تست هوش رایگان قرار داده‌ایم که می‌توانید با انجام آن ضریب هوشی خود را بفهمید.
اگر می‌خواهید مستقیما تست را انجام دهید روی دکمهٔ زیر کلیک کنید:
آی کیو چیست؟
تست‌های هوش برای سنجش IQ یا ضریب هوشی ابداع شده‌اند. IQ (مخفف Intelligence Quotient) یا ضریب هوشی معیاری برای تعیین هوش افراد است که از طریق تست IQ استاندارد مشخص می‌شود. ضریب هوشی عددی است که هوش هر فرد را نسبت به سایر افراد یک جامعه می‌سنجد.
در سال ۱۹۰۴ دولت فرانسه تصمیم گرفت قواعد آموزشی جدید ایجاد کند. به همین دلیل به دنبال روشی برای ایجاد تمایز بین دانش‌آموزهای نرمال و دانش‌آموزانی که از همسن و سالان خود عقب مانده بودند می‌گشت.
هدف از این کار این بود که دانش‌آموزانی با هوش کمتر به مدارس خاصی بروند تا آموزش‌های ویژه‌ای دیده و در روند آموزش بقیه دانش آموزان خلل وارد نکنند.
در نتیجه روانشناسی به نام «آلفرد بینه» به همراه دانشجوی خود مامور این کار شدند. بینه معتقد بود که هوش افراد منعطف بوده و قابلیت تغییر دارد. بنابراین اگر به دانش‌آموزانی که روند رشد تحصیلی کندتری دارند آموزش‌های خاصی داده شود می‌توان هوش آن‌ها را بالاتر برد.
در نتیجهٔ این تحقیقات تست هوش بینه طراحی و به دولت فرانسه ارائه شد. بعد از این بود که کلمه IQ یا ضریب هوشی برای اولین بار وارد لغت‌نامه‌ها شد.
ضریب هوشی در واقع امتیازی است که مشخص می‌کند هوش یک فرد نسبت به سایر افراد جامعه در چه وضعیتی قرار دارد. این امتیاز از طریق انجام تست IQ استاندارد مشخص می‌شود.
چند نوع هوش داریم؟
بسته به رویکردی که هر روانشناس نسبت به هوش داشته است، دسته‌بندی‌های مختلفی از انواع هوش ارائه شده است. یک دسته‌بندی کلی از انواع هوش، «هوش جاری» و «هوش متبلور» است. این دسته‌بندی توسط «ریموند کتل» مبدع «تست هوش کتل» ارائه شده است.
- هوش جاری: این هوش به توانایی استدلال و حل مسئله با استفاده از اطلاعات جدید اشاره می‌کند. به دلیل اینکه فرد برای استدلال باید خلاقیت داشته باشد و دارای ذهن منعطفی برای جاری شدن ایده‌های جدید باشد، به آن هوش جاری گفته می‌شود.
- هوش متبلور: در مقابل هوش جاری، هوش متبلور را داریم که به دانش و توانمندی‌های پیشین فرد اشاره دارد. این دانش با کسب تجربه و در طول زندگی در وجود فرد شکل می‌گیرد.
تست هوش کتل هم مشابه تست هوش ریون، هوش عمومی را اندازه‌گیری کرده و یک نوع تست تصویری است. برای مشاهدهٔ این تست می‌توانید روی تصویر زیر کلیک کنید:
تست هوش ریون چیست؟
بعد از ارائه تست هوش توسط بینه، تلاش‌های زیادی برای طراحی تست‌های هوش دیگر انجام شد؛ اما یک مشکل وجود داشت. بسیاری از این تست‌ها برای تعیین ضریب هوشی تفاوت‌های فرهنگی یا زبانی بین افراد مختلف را در نظر نمی‌گرفتند. (برای مثال تست ضریب هوشی که دارای سؤالات تاریخی است و افرادي كه در اين زمينه آموزش نديده‌اند قادر به انجام این تست نيستند.)
گذشته از این انجام برخی از این تست‌ها برای افراد بی‌سواد هم غیرممکن بود. تست هوش ریون یا ماتریس‌های پیش‌رونده یک تست ضریب هوشی غیرکلامی است که برای سنجش هوش جاری و تفکر انتزاعی افراد استفاده می‌شود.
غیرکلامی بودن این تست هوش باعث شد مشکلات زبانی و فرهنگی که در اجرای تست‌های قبلی وجود داشت رفع شود. سؤالات تست هوش ریون شامل الگویی از اشکال است که در قالب ماتریس‌های دو در دو، سه در سه و شش در شش ارائه شده‌اند.
این تست آی کیو یک تست هوش تصویری به حساب می آید. در هر ماتریس، یک شکل جا افتاده و با توجه به الگوی اشکال، باید پاسخ صحیح از بین گزینه‌های مختلف انتخاب شود. با افزایش تعداد سؤالات، سطح سختی هم بالاتر می‌رود.
از آنجا که به‌کارگیری تست آی کیو ریون ساده و سؤالات آن مستقل از فرهنگ و توانایی‌های خواندن و نوشتن بود، محبوبیت زیادی پیدا کرد و مورد استفاده گسترده‌ای قرار گرفت.
شکل‌گیری تست هوش ریون به چه زمانی برمی گردد؟
تست هوش ریون اولین بار در سال ۱۹۳۸ توسط آقای «جان سی. ریون» در انگلیس ابداع شد. ریون عقیده داشت که اجرا و تفسیر نتایج تست‌های هوشی که تا آن زمان مورد استفاده قرار می‌گرفتند کار پرزحمتی بود.
تست ماتریس‌های پیش‌رونده ریون در اصل برای تحقیق در زمینهٔ تاثیر ژتیک و محیط روی هوش ابداع شده بود. اما به‌مرورزمان مشخص شد که برای ارزیابی هوش عمومی افراد هم کاربردی است. از آنجا که این تست مستقل از فرهنگ است، تنها تاثیر ژنتیک را روی هوش ارزیابی می‌کند و از محیط تاثیر نمی‌گیرد.
انواع مختلف تست هوش ریون
تست ضریب هوش ریون در سه فرمت مختلف برای افرادی با توانایی‌های گوناگون ارائه شده است:
ازمون ریون ماتریس‌های پیش‌رونده استاندارد:
این تست آی‌کیو اصلی بود که در سال ۱۹۳۸ منتشر شد. تست ریون استاندارد شامل شصت سؤال تصویری است که درک، تحلیل و رمزگشایی آن‌ها به‌مرور سخت‌تر شده و نیاز به توانایی‌های شناختی بالاتری برای حل دارند. سؤالات تست هوش استاندارد در پنج دسته دوازده‌تایی (A تا E) و به‌صورت سیاه‌وسفید ارائه می‌شوند.
ازمون ریون ماتریس‌های پیش‌رونده رنگی:
این تست هوش برای کودکان پنج تا یازده‌ساله، افراد مسن و افراد ناتوان ذهنی یا جسمی طراحی‌شده است. تست آی کیو ریون رنگی شامل سؤالات دسته A و B از تست هوش استاندارد و یک سری سؤالات دیگر است. سؤالات این آزمون رنگی طراحی شده‌اند تا برای شرکت‌کننده‌ها جذاب و محرک باشد.
ازمون ریون ماتریس‌های پیش‌رونده پیشرفته:
این آزمون شکل پیشرفته تست هوش ریون است که چهل‌وهشت سؤال دارد. سؤالات در دو دفترچه دوازده‌تایی و سی‌وشش تایی ارائه شده‌اند. درست مثل تست هوش ریون استاندارد، سؤالات این آزمون هم سیاه‌وسفید هستند و به‌مرور سخت‌تر می‌شوند. این سؤالات بیشتر برای نوجوانان و جوانان دارای هوش فوق متوسط مناسب هست.
تست هوش تصویری ریون بین مردم خیلی زود شناخته شد و خیلی‌ها با نحوه حل سؤالات آشنا شدند. به همین دلیل برای رفع این مشکل در سال ۱۹۹۸ فرم‌های موازی برای تست هوش ریون استاندارد و رنگی منتشر شد که سؤالات متفاوت و سخت‌تری داشتند.
تست هوش تصویری ریون چه چیزی را اندازه‌گیری می‌کند؟
تست آی کیو ریون ابعاد مختلف هوش را ارزیابی می‌کند، ازجمله:
- دقت به جزییات
- استدلال مفهومی
- حل مسئله
- رمزگشایی
- تجزیه‌وتحلیل
- دسته‌بندی
- ترتیب گذاری
- توانایی پردازش اطلاعات
- هوش جاری
- توانایی‌های شناختی
تست هوش تصویری ریون می‌تواند دو عنصر اصلی فاکتور هوش عمومی اسپیرمن را (فاکتور g) اندازه‌گیری کند؛ یعنی توانایی تفکر منطقی و درک پیچیدگی‌ها و روابط بین اطلاعاتی که ظاهراً درهم‌ریخته هستند اما با هم ارتباط منطقی دارند.
از تست هوش تصویری ریون چه استفاده‌هایی می‌شود؟
سادگی و منعطف بودن تست هوش ریون باعث شد خیلی زود شهرت و محبوبیت خاصی پیدا کند. در سال ۱۹۴۲ ارتش بریتانیا در آزمون گزینش خود از ازمون ریون استفاده کرد. از آن زمان تا قرن حاضر کشورهای زیادی برای گزینش ارتش خود از این تست استفاده کرده‌اند.
همچنین جمع‌آوری داده‌های به‌دست‌آمده از تست ریون در جهان باعث شد محققی به نام «جیمز فلین»،اثر فلین را معرفی کند. در طول سال‌ها جمع‌آوری نتایج تست های هوش، افزایش خطی قابل‌ملاحظه‌ای در میزان متوسط آی کیوی افراد نقاط مختلف جهان دیده شد. این پدیده اثر فلین نامگذاری شد.
در یک تحقیق دیگر مشخص شد افرادی که به اختلال اوتیسم دچار هستند نمرات بالاتری را در ازمون ریون در زمان نسبتا کمتری کسب می‌کنند.
این تست هوش در موقعیت‌هایی که نیاز به کسب اطلاعات از میزان هوش عمومی افراد داریم هم مناسب است. مثلاً برخی شرکت‌ها برای استخدام کارکنان خود از این تست استفاده می‌کنند.
در محیط‌های آموزشی هم استفاده از تست ریون سابقه طولانی دارد. از آن جا که امتیاز کسب‌شده تحت تأثیر زبان و فرهنگ قرار نمی‌گیرد می‌تواند پیش‌بینی خوبی از موفقیت تحصیلی کودکان و بزرگ‌سالان ارائه دهد.
ازمون تست هوش ریون چه مزایا و معایبی دارد؟
مزایا
- همانطور که گفتیم ریون یک تست هوش غیرکلامی است؛ یعنی سؤالات تست هوش ریون طوری طراحی شده‌اند که در همه فرهنگ‌ها و زبان‌ها قابل‌استفاده باشند.
- افرادی که سواد خواندن و نوشتن ندارند و یا دچار مشکلات ذهنی هستند به‌راحتی می توانند از این تست استفاده کنند.
- بااینکه تست ریون برای گروه‌های سنی مختلف و افرادی که دچار اختلال هستند قابل‌استفاده است اما امتیازها با دستورالعمل یکسانی محاسبه می‌شوند.
- اجرای این تست هزینه کمی دارد.
- انجام تست هوش ریون برای اکثر افراد جذاب است.
معایب
خیلی از متخصصان روانشناسی به تست ریون انتقاد دارند. دلیل اصلی انتقاد آن‌ها این است که شاید اصلاً چیزی به نام هوش عمومی وجود نداشته باشد.
مثلاً «جیمز واتسون» کاشف دی ان ای ضریب هوشی برابر با ۱۱۵ داشت که به اندازه متوسط ضریب هوشی یک دانش آموز دبیرستانی است. او دلیل موفقیت خودش را کنجکاوی مداوم می‌دانست، چیزی که در هیچ تست آی کیوی معتبری اندازه‌گیری نمی‌شود.
بنابراین شاید عیب بزرگ تست ریون این باشد که معیار خوبی برای سنجش چنین خصیصه‌هایی نیست. به‌طورکلی تست‌های هوش رایج توانایی‌هایی را اندازه‌گیری می‌کنند که اکتسابی هستند و اغلب در مدرسه آموزش داده می‌شوند.
در ادامهٔ انتقادهایی که به نظریه هوش عمومی شد، «نظریه هوش‌های چندگانه» توسط «هوارد گاردنر» ارائه شد که پیشنهاد تحولات اساسی را در آموزش مدارس داد.
گاردنر طی مطالعات خود به این نتیجه رسید که شاید به جای هوش عمومی، انواع مختلف هوش وجود داشته باشد که از هم مستقل هستند. گاردنر معتقد بود که اگر فردی در یک زمینه خاص هوش بالایی داشته باشد، لزوماً در سایر زمینه‌ها هم هوشمند نیست. در نتیجه سنجش هوش افراد با یک تست هوش کار اشتباهی است.
در نظریه هوش‌های چندگانه گاردنر حداقل ۹ نوع هوش برای انسان مشخص شده است:
- هوش زبانی کلامی
- هوش منطقی ریاضی
- هوش تصویری فضایی
- هوش موسیقیایی
- هوش بدنی جنبشی
- هوش بین فردی
- هوش درون فردی
- هوش طبیعت‌گرا
- هوش هستی گرا
در مورد این نظریه صحبت‌های زیادی می‌توان کرد. اما اگر دوست دارید در مورد ویژگی هر یک از هوش‌های چندگانه بیشتر بدانید ویدئوی زیر را ببینید.
ضریب هوشی (IQ) چطور به دست می‌آید؟
همانطور که گفتیم ضریب هوشی یا آی کیو عددی است که هوش شما را نسبت به سایر افراد جامعه می‌سنجد. آی کیو به طور متوسط صد است و افرادی که آی کیو بالای صد دارند فوق متوسط و افراد با آی کیو کمتر از صد، زیرمتوسط به حساب می‌آیند. توزیع ضریب هوشی افراد یک جامعه نمودار زنگی شکل (نرمال) دارد. همانطور که در شکل می‌بینید، پنجاه درصد افراد جامعه ضریب هوشی بین نود تا صدوده (متوسط) دارند.
دسته بندی افراد براساس میزان IQ
طبق نتایجی که از انجام تست آی‌کیو به دست می‌آید افراد در این دسته‌بندی‌ها قرار می‌گیرند:
- نابغه (ضریب هوشی بالاتر از صدوبیست)
- تیزهوش (ضریب هوشی بین صدوده تا صدوبیست)
- متوسط (ضریب هوشی بین نود تا صدوده)
- کم‌هوش (ضریب هوشی بین هشتاد تا نود)
- مرزی (ضریب هوشی بین هفتاد تا هشتاد)
- مرزی ضعیف (ضریب هوشی کمتر از هفتاد)
ضریب هوشی به عوامل بسیاری وابسته است. وقتی از ضریب هوشی صحبت می‌کنیم، نباید تاثیر ژنتیک بر هوش، محل زندگی، اجتماع، دسترسی به آموزش و شرایط خانوادگی را در نظر نگرفت.
در ادامه می‌توانید با انجام تست ضریب هوشی آنلاین ریون، میزان هوش خود را بسنجید. اما به خاطر داشته باشید که ضریب هوشی یک مقدار ثابت نیست و مطالعات نشان داده است که در طول زمان و با آموزش و تمرین، می‌توان آی کیو را افزایش داد.
تست آنلاین ریون (Raven)
دستورالعمل اجرای تست ریون
- تست هوش ریون استاندارد شصتسؤال دارد.
- هر سؤال شامل یک تصویر است که قسمتی از آن بریده شده و باید آن را کامل کنید.
- هر تصویر ماتریسی از اشکال است که رابطه‌ای منطقی را دنبال می‌کنند.
- هر سؤال شش یا هشت گزینه دارد و باید پاسخ صحیح را از میان آن‌ها انتخاب کنید.(تنها یک گزینه صحیح است.)
- پیش از شروع آزمون در محیط آرامی قرار بگیرید تا برای انجام تست تمرکز کافی داشته باشید.