طبق مطالعات به‌عمل آمده، عوامل ژنتیکی و فشارهای زیست محیطی در اوایل رشد کودکی (طی بارداری، زایمان و اوایل دوره کودکی) ممکن است منجر به تغیرات نامحسوس در مغز شده و زمینه‌ی بیماری به‌نام اسکیزوفرنی را مهیا کند. عوامل محیطی متعدد و استرس‌های زندگی در طول دوره کودکی، نوجوانی و بلوغ ممکن است با مرور زمان باعث آسیب‌پذیری بیشتر مغز شده و یا موجب کاهش خطر عصبی و تکاملی و خطر ابتلا به اسکیزوفرنی گردد. با وجود این که امروزه مکانیسم‌های دقیقی وجود دارد که در حال بررسی تکامل بیماری اسکیزوفرنی هستند اما تحقیقات حاکی از آن است که افراد و خانواده‌ها با انجام دادن و یا پیشگیری از برخی اقدامات می‌توانند کمک شایانی به کاهش خطر اسکیزوفرنی و یا سایر بیماری‌های روانی کنند.
گرچه تاکنون هیچ راه اثبات شده‌ای برای پیشگیری قطعی اسکیزوفرنی وجود ندارد اما دانشمندان همچنان به‌دنبال راه‌هایی برای کاهش خطر ابتلا به این بیماری هستند. داشتن سوابق بیماری روانی در خانوده کمک فراوانی به کاهش و یا پیشگیری از عوامل خطرزا خصوصا عوامل مرتبط با بارداری، مراقبت‌های دوران بارداری و مراقبت از کودکان می‌کند. متخصصین ما در مرکز توانبخشی اعصاب و روان مژده، به‌منظور کاهش خطر اسکیزوفرنی در کودکی، بزرگسالی و همچنین در دوره بارداری راه‌های مختلفی را به بیماران توصیه می‌کنند. برای کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو وقت ملاقات می‌توانید با شماره‌های ۰۲۱۷۶۲۵۳۴۶۵ و ۰۲۱۷۶۲۵۳۴۶۶ تماس حاصل نمایید.
عوامل تاثیر گذار بر بیماری اسکیزوفرنی
دانشمندان به این نکته پی برده‌اند که ژن‌ها به تنهایی نمی‌توانند عامل بروز بیماری اسکیزوفرنی در کودکی و بزرگسالی باشند. به‌عنوان مثال فردی را درنظر بگیرید که دارای ژن‌هایی است که با خطر ابتلا به بیماری روانی درارتباط هستند، طبق تحقیقات انجام شده ژن‌ها تنها درصورتی که فرد در معرض عوامل محیطی خاص و تنش‌ها قرار بگیرد فعال شده و درنتیجه خطر بیماری را افزایش می‌دهند. از آن‌جایی که درحال حاضر هیچ میزان مشخصی برای عوامل ژنتیکی و محیطی تعیین نشده‌است تا با کمک آن بتوان از ابتلا به اسکیزوفرنی اطمینان حاصل کرد، اما لازم به ذکر است که برنامه‌ریزی جهت درمان مشکلات روانی خصوصا سلامت روان کودکان موضوعی نیست که خیلی دیر و یا زود باشد. درنتیجه اقدام به درمان در هر زمان قطعا سودبخش و مفید خواهد بود. تحقیقات درحال حاضر نشان می‌دهند که عوامل بیولوژی، روانشناسی و محیط اجتماعی و عاطفی در سلامت روان به‌شدت به یکدیگر وابسته هستند. بنابراین بررسی و رسیدگی به هر یک از آن‌ها اهمیت از فراوانی برخوردار است.
ژنتیک
میانگین خطر ابتلا به اسکیزوفرنی در افرادی که هیچ سابقه بیماری روانی در خانواده آن‌ها مشاهده نشده حدودا ۱% تخمین زده شده‌است. بنابراین ۹۹% احتمال دارد که چنین افرادی به اسکیزوفرنی مبتلا نشوند. اگر در یک خانواده فردی به‌طور ژنتیکی با فرد دیگر که مبتلا به اسکیزوفرنی است نسبت فامیلی داشته باشد بیشتر در معرض ابتلا به اسکیزوفرنی خواهد بود. اگر در یک خانواده بیش از یک مورد سابقه ابتلا به اسکیزوفرنی مشاهده شود طبیعتا خطر ابتلا به اسکیزوفرنی افزایش خواهد یافت. افرادی که در خانواده خود سابقه بیماری روانی زیاد دارند علاوه بر اقدام به روش‌های پیشگیری اسکیزوفرنی باید مشاوره ژنتیک را نیز مد نظر داشته باشند. مراقبت‌های بهداشتی خوب، تغذیه و ایجاد محیط عاطفی مثبت برای زنان در طول بارداری از عوامل مهمی هستند که نه‌تنها توسط پزشکان توصیه می‌شوند بلکه تاثیر فراوانی در سلامت روان کودکان دارند. تحقیقات حاکی از آن است که حساسیت در پرورش و مراقبت کودک تاثیر فراوانی در سلامت رشدعاطفی کودک دارد.
پیشگیری از اسکیزوفرنی
عدم استعمال موادمخدر و الکل
مواد مخدر به‌دلیل داشتن مواد شیمیایی در ترکیبات خود به مغز نوجوانان آسیب بیشتری وارد می‌کنند. از طرفی مصرف زیاد الکل نیز موجب آسیب مغزی و افزایش خطر اسکیزوفرنی می‌گردد. طبق تحقیقات متعددی که در این زمینه به عمل آمده، مصرف مواد مخدر و الکل برای افرادی که سابقه بیماری روانی در خانواده دارند خطرات بیشتری (احتمال آسیب جدی مغز) در پی دارد. متاسفانه بسیاری از افرادی که مشکلات روحی روانی دارند هرگز جهت ارزیابی و بررسی مشکل خود به یک روانشناس و یا روانپزشک باکفایت و مجرب مراجعه نمی‌کنند. گاهی‌اوقات خانواده‌ها از بیماری روانی کودکان خود بی‌خبرند و یا درباره سوابق بیماری روانی که ممکن است در خانواده وجود داشته باشد چیزی به کودکان خود نمی‌گویند. بنابرین نداشتن هیچ اطلاعاتی درباره سوابق یک بیماری درخانواده دلیل بر نداشتن سابقه بیماری نیست.
اجتناب از انزوای اجتماعی
توصیه می‌شود از تنها ماندن و صرف کردن زمان زیاد در تنهایی اجتناب کنید. سعی کنید هرروز و یا حداقل ۲ روز یکبار با دوستان به بیرون رفته و خوش بگذرانید. اگر دانشجو هستید بهتر است برای دوری از تنهایی یک هم‌اتاقی خوب برای خود انتخاب کنید.
ادامه دوستی با دوستان قابل اعتماد
روابط دوستانه خود را با افراد سالم، مورد اعتماد، محترم و مهربان حفظ کرده و ادامه دهید. بسیاری از کودکان در خانواده‌هایی بزرگ می‌شوند که نمی‌توانند به‌راحتی با پدرو و مادر خود ارتباط برقرار کرده و حرف بزنند. در چنین شرایطی معمولا کودکان برای درخواست کمک و مشاوه در خانواده به سراغ افراد بالغ و مطمئن دیگری می‌روند که علاقه‌مند به کمک هستند. معلمان، مشاوران مدرسه و یا بستگانی مانند عمه، خاله، عمو، دایی و ....می‌توانند کمک شایانی به کودکان کنند.
تلاش جهت مثبت اندیشی
سعی کنید مثبت بیندیشید و درک کنید مشکلات و مسائلی که در زندگی برایتان رخ می‌دهد علاوه‌بر این که فرصت‌های جهت رشد و تکامل را فراهم می کنند، بخشی از جریانات زندگی عادی هستند که موجب کسب تجربیات ارزشمند می‌شوند. مشکلات و سختی‌هایی که در زندگی افراد پیش می‌آیند بیانگر شخصیت آن‌ها نیست و نباید به‌عنوان معیار قضاوت درنظر گرفت. چنین شرایطی به عبارت ساده دلالت بر عدم یادگیری حل مشکلات در افراد دارد. لازم به یادآوری است که تمام مشکلات و سختی‌های زندگی با صرف کردن وقت و تلاش قابل حل هستند.
مقابله با استرس و اضطراب
هرگاه احساس استرس، افسردگی، ناراحتی، ترس و اضطراب (سطح بالای نگرانی، ترس و کمال گرایی) کردید بهتر است مشکل را با دوستان نزدیک و یا یکی از اعضای خانواده درمیان بگذارید و یا به سراغ کتاب‌هایی بروید که مهارت‌های غلبه بر ترس، نگرانی و اضراب را آموزش می‌دهند. این کار کمک می‌کند تا نگرش شما نسبت به رویدادهای زندگی مثبت شود. ورزش منظم (۳۰ دقیقه تمرین شدید به‌مدت ۳ تا ۵ روز در هفته) را فراموش نکنید.
مراجعه به روانشناسان و روانپزشکان مجرب
درصورتی که قادر به رفع استرس، اضطراب، ترس، ناراحتی، افسردگی و افکار عجیب وغیرقابل درک در خود نشدید بهتر است به یک روانشناس و یا روانپزشک مجرب مراجعه کنید. در چنین شرایطی توصیه می‌شود وقت را هدر نداده و جهت مشاوره و درمان سریع اقدام کنید. اگر سابقه بیماری روانی در خانواده خود دارید حتما در طول جلسه مشاوره با پزشک در میان بگذارید. این کار کمک می‌کند تا آن‌ها بتوانند درمان‌های موثرتری را برای شما برنامه‌ریزی کنند. در صورت داشتن هر یک از علائمی که در این قسمت معرفی می‌کنیم حتما در در اسرع وقت به یک روانشناس مراجعه کنید:
- تغییر در ادراک
- افکار غیرطبیعی
- رفتار عجیب و غریب
- انزوای اجتماعی
- بی‌تفاوتی یا عدم انگیزه
- عدم شفاف اندیشی
- اختلال در خواب یا الگوهای خوردن
- بی‌توجهی نسبت به ظاهر یا لباس
- مشکوک بودن به دیگران
- حس چیزهای غیرواقعی
عوامل مراقبت از کودک در سلامت روان
تا جایی که می‌توانید نکات مهم و جدید تحقیقات روانشناسی و علوم اعصاب را مطالعه کنید تا بتوانید نوزاد و کودک خود را با حداکثر سلامت روان بزرگ کنید. امروزه تحقیقات نشان داده‌اند که اگر مراقبت از کودک توام با حساسیت، آرامش و رشد و تکامل صحیح باشد کمک فراوانی به سلامت روانی کودک می‌کند. علاوه‌بر این یکی از نکات مهم تحقیقات روانشناسی این است که والدین نباید ترس و اضطراب کودکان را نادیده بگیرند. توصیه می‌شود در چنین شرایطی به‌جای این‌که والدین خود را در دام خلق و خوی بد کودکان گرفتار کنند بهتر است با آن‌ها همدلی کرده، با آرامش و خوش‌بینی با مشکل روبرو شده و آن را حل کنند. چنین لحظاتی بهترین فرصت برای ایجاد همدلی و برقراری رابطه صمیمی با کودکان و برداشتن گامی اساسی در جهت رشد و یادگیری آن‌ها است. والدین در چنین شرایطی می توانند هنر کنترل فراز و نشیب‌های زندگی را به فرزندان خود آموش دهند. درحقیقت شواهد حاکی از آن است که چنین شیوه پرورش کودک نه‌تنها موجب تغییر رفتار بلکه باعث تغییر افکار کودک نیز می‌شود. یکی از نشانه‌های تغییرات بیولوژیکی کودکان این است که فیزیولوژی آن‌ها توانایی بیشتری برای مقابله با استرس‌ها و تنش‌ها را پیدا کرده و نقش مهمی در پیشگیری بسیاری از اختلالات روانی دارد.
به این پست امتیاز دهید.
راه های پیشگیری و کاهش خطر ابتلا به اسکیزوفرنی در کودکی و بزرگسالی