تحقیقات در زمینه ارتباط نگهداری حیوانات خانگی با سلامت انسان، گاهی به نتایج ضد و نقیضی منتهی شده است. در برخی موارد، ارتباط عاطفی بین افراد و این حیوانات به اندازه علاقه‌مندی بین دو انسان است و آثار مفید روان شناسی بارزی در فرد ایجاد می‌کند. از طرفی برای چنین شخصی، مرگ حیوان مورد علاقه‌اش نیز می‌تواند غم و اندوه شدیدی به بار آورد و از این نظر این نوع دلبستگی با توصیه‌های بهداشت روانی تناقض می‌یابد.
آیا نگهداری حیوانات خانگی با سلامتی صاحبان آنها در ارتباط است؟ این موضوع در سه زمینه مورد بحث قرار می گیرد:
ارتباط غیر مستقیم ارتباط با حیوانات بر سلامت انسان
هیچ ارتباط مستقیمی بین این دو نیست مگر بعضی فاکتورهای ثانویه نظیر ویژگی‌های شخصی افراد، سن، وضعیت اقتصادی و سلامت آنها که تعیین می‌کند آیا از حیوان خانگی نگهداری کنند یا خیر و تنها از این لحاظ به ظاهر ارتباطی بین دو مقوله مذکور ایجاد می‌شود. نگهداری از حیوانات خانگی باعث افزایش تعاملات اجتماعی با دیگر افراد می‌شود لذا اثر غیر مستقیمی بر سلامت اجتماعی فرد دارد. در چنین مواردی فرد از تنهایی و انزوای اجتماعی خارج شده و در اینجا حیوان شبیه یک کاتالیزور اجتماعی عمل می‌کند. لذا این امر جهت افرادی که ریسک ابتلا به انزوای اجتماعی در آنها بالاتر است، نظیر افراد سالخورده و معلولین بسیار سودمند به نظر می‌رسد.
اثر مستقیم ارتباط با حیوانات بر سلامت انسان
روابط نزدیک بین انسانها به واسطه پشتیبانی عاطفی‌ای که ایجاد می‌کند، اثر بسیار قوی‌ای بر سلامت فرد دارد. این روابط از شدت استرس‌های روزمره کاسته و لذا از بیماری‌های مرتبط با اضطراب جلوگیری می‌نماید. افراد دارای این شرایط، شانس بیشتری جهت رهایی از عوارض بیماری‌های خطرناکی نظیر سکته های مغزی، قلبی و سرطان خواهند داشت. تمام موارد ذکر شده شمّه‌هایی از اثر پشتیبانی اجتماعی از فرد هستند.
فقدان روابط اجتماعی مناسب به نظر می‌رسد که اثرات مخربی بر سلامت فرد داشته باشد. آثاری که با ریسک فاکتورهای اثبات شده‌ای نظیر مصرف دخانیات، فشار خون بالا، چربی خون، چاقی و فقدان تحرک برابری می‌کند. مطابق مطالعات به عمل آمده، نگهداری از حیوانات خانگی باعث افزایش ارتباطات اجتماعی افراد شده و اثرات مفید پیش گفته را به دنبال می‌آورد. از سویی نگهداری از حیوانات خانگی با ایجاد رضایت باطنی در فرد، اثرات مثبت خود را اعمال می‌کند. در اینجا لذّت بردن از تفریحات مشترک و تمدّد اعصاب موجب بهبود کیفیت زندگی خواهند شد. لذا این نوع دوستی و همراهی در بهداشت فکری فرد می‌تواند مؤثر باشد.
با وجودیکه تکیه و علاقه‌مندی به حیوان خانگی نباید هرگز به عنوان جایگزینی برای روابط اجتماعی فرض شود، لیکن این حقیقت که حیوانات نظیر انسانها نیستند، مزایایی دارد: کمتر پیش می‌آید که این ارتباط عاطفی خاتمه پیدا کند و یا دچار افت و خیز شود. از طرفی برای فرد استرس و فشاری به دلیل نگرانی از خاتمه این رابطه وجود ندارد.
مشخص شده که برقراری ارتباط با حیوانات در مراحل اولیه داغداری ناشی از فوت عزیزان و پس از درمان سرطان سینه دارای اثرات روان درمانی بارزی می‌باشد. تصمیم در آغاز یا ادامه نگهداری از حیوانات خانگی تصمیم مهمی است که می‌بایست با توجه به آثار مفید و زیان آور آن برای هر فرد صورت گیرد. تقریباً نیمی از خانواده‌ها در انگلستان از حیوان خانگی نگهداری می‌نمایند. اغلب آنها این حیوانات را به عنوان عضوی از اعضای خانواده می‌دانند. برخی منابع تخمین می‌زنند که حدود ۷۰ درصد از صاحبان حیوانات توصیه‌های مربوط به رها کردن حیواناتی را که موجب آلرژی در آنها شده جدّی نمی‌گیرند. بسیاری از افراد سالخورده به دلیل اینکه در صورت بستری شدن یا نیاز به خدمات درمانی در مراکز ویژه، مجبور به رها کردن حیوانشان می‌باشند، از مراجعه به این مراکز امتناع می‌ورزند. مرگ یک حیوان خانگی، به خصوص اگر با همسر فوت شده فرد نیز مرتبط بوده باشد یا در برقراری ارتباطات اجتماعی فرد با دیگران تأثیر داشته باشد، می‌تواند باعث استرس زیادی شود.
ترس از بیماری‌های مشترک حیوانات خانگی
برخی منابع هم ترس از بیماری‌های مشترک و آلرژی را یکی از عمده دلایل عدم تمایل افراد به نگهداری از حیوانات می‌دانند. این در حالی است که تحقیق به عمل آمده توسط دانشگاه ویرجینیای غربی نشان می‌دهد رعایت مسائل ساده روزمره در حفظ بهداشت و نگهداری از حیوانات می‌تواند احتمال بروز واکنش‌های حساسیتی را تا ۹۵% کاهش دهد. از طرفی لیست کاملی از مشکلات ممکن و راه حل‌های جلوگیری از بروز آنها فراهم شده است که می‌تواند تمام زوایای این امر را پوشش دهد. با وجودیکه احتمال ابتلا به بیماری‌های عفونی مشترک به نسبت کم است، این موضوع باید در هنگام تجویز فرد به نگهداری از حیوان، مدّ نظر قرار گیرد. ریسک ابتلا به این بیماری‌ها با داشتن آگاهی و رعایت بهداشت به میزان زیادی تقلیل می‌یابد.
مزایای نگهداری از حیوانات خانگی
مزایای حاصل از نگهداری حیوان، به طورمستقیم به نوع حیوان بستگی دارد. مثلاً در بررسی به عمل آمده در طول یک سال، در میان افرادی که دچار سکته قلبی شده بودند، صاحبان سگ‌ها بیش از افرادی که از گربه نگهداری می‌کردند و افراد فاقد حیوان شانس بقا داشتند. با وجودیکه در یک دیدگاه، پیاده روی به همراه سگ می‌تواند دلیل این امر باشد، محققین این شانس بقا را بیشتر به بهره‌مندی فرد از پشتیبانی اجتماعی ناشی از دارا بودن سگ مرتبط می‌دانند. برخی سگ ها قادرند قبل از بروز حملات صرع یا در هنگام افت قند خون افراد دیابتی به آنها اخطار دهند. ساز و کار این امر هنوز ناشناخته است و شاید به دلیل حس دقیق بویایی سگ‌ها یا توانایی آنها در ارزیابی رفتار یا نحوه ایستادن فرد باشد. برخی سگ‌ها نیز به عنوان راهنمای افراد نابینا عمل می‌کنند.
دارا بودن چنین مزایایی موجب شده که امروزه در کشورهای متمدن این حیوانات به عنوان عضوی از اعضای خانواده درآمده و دارای حقوق و اختیارات مربوط به خود باشند. باید توجه داشت که مزایای عینی ارتباط با این حیوانات چنان است که با توجه به هزینه های سنگین نگهداری از آنها در کشورهای غربی همانگونه که گفته شد مثلاً در انگلستان، نیمی از خانواده ها صاحب حیوان خانگی می باشند. در عین حال در بسیاری از کشورها، حیوانات ولگرد (بیشتر سگ ها) توسط مؤسسات خاصی جمع آوری شده و پس از اطمینان از سلامت آنها و گاهی انجام آموزش های اولیه، تحویل صاحبان جدید می دهند و بدین نحو جمعیت حیوانات ولگرد کنترل می گردد. گاهی که نیاز به کشتن حیوان باشد، این امر با کمترین درد و رنج و به روش های علمی صورت می پذیرد. این در حالی است که در کشور ما متأسفانه سگ های ولگرد را با گلوله در کوچه و خیابان های شهرها می کشند و حتی ضاربین پس از شلیک گلوله به نقاط مختلف بدن آنها- حتی پا و شکم – در حالیکه قانون در مورد مرگ با اسلحه، شلیک مستقیم به مغز، آنهم در زاویه و جهت خاص را توصیه می‌کند، سگ را برای ساعت ها در محل رها می کنند تا حیوان آرام آرام جان بکند.
کشتن این حیوانات که در واقع بسیاری از آنها فاقد بیماری‌های خطرناک مثل هاری بوده و هیچ آزار و اذیتی هم برای انسانها ندارند در پایه و اساس کار ناشایست و نادرستی است در حالی که روش‌های مناسب دیگری جهت ساماندهی آنها وجود دارد. لیکن اگر اصرار بر قتل آنها مطرح است، جای بسی تأسف است که با وجود این همه قوانین حمایت از حیوانات و روش های با صرفه و ساده “آسان کشی”، هنوز جواب گناهِ نکرده را با گلوله داغ سربی می دهیم! و در پایان به یاد داشته باشیم که احساس کردن درد، نیاز به هوش و فهم نداشته و یک حیوان به ظاهرکم هوش نیز نظیر یک نوزاد انسان درد را حس می کند و رنج می‌کشد.