نمونه تفسیر تست وکسلر

مقدمه:
در حال حاضر از انواع مختلف تست‌های هوشی كه وجود دارند می‌توان به تست وكسلر بیشتر تكیه كرد. سپس به تست ریون و تست‌های دیگران. هرچند كه به طور علمی هنجار نشده است و حتی در شیراز و تهران مطالعاتی انجام داده‌اند ولی به نتیجه نرسیده‌اند. اما كامل‌ترین تستی است كه در اختیار داریم.
تست وكسلر در دهه 1930 ساخته شد و در سال 1949 اولین شكلش در آمد. در سال 1972 تجدید نظر اولیه انجام شد و در دهه اخیر تجدید نظر دیگر صورت گرفت و آن چه ما در اختیار داریم مربوط به سال 1972 می‌باشد. تجدید نظر اخیر در دست عده‌ای است كه هنجار شود اما متأسفانه هنوز هیچگونه اقدامی انجام نشده است. این آزمون دارای روایی (اعتبار) و پایایی است.
روایی: ابزار چیزی را بسنجد كه برای آن هدف طراحی شده است.
پایایی: نمرات آزمون در مراحل مختلف زمانی ثابت بماند.
تذكر: حداقل فاصله برای اجرای مجدد تست وكسلر 6 ماه می‌باشد.

--------

A timeline of David Wechsler's life and work, from the day he was born in Romania right up to the present day. He passed away in 1981, but his influence lives on to this day and his name is still one of the best-known in the field of psychological assessment.

+++++++

در زمینه‌ی روانشناسی اثر هیلگارد و اتکینسون این‌گونه آمده است که:
یک آزمون یا شیوه‌ی سنجش باید از «پایایی» (Reliability) خوبی برخوردار باشد، یعنی باید نتایج قابل تکرار و باثباتی داشته باشد و همچنین باید «روایی» یا اعتبار (Validity) بالایی داشته باشد یعنی میزان سنجش آن‌چه مورد نظر است در حد پذیرفتنی باشد. مثلاً اگر در آزمون ترمی دانشگاه در یک واحد درسی از واژگان دشوار یا پرسش‌های دوپهلو و انحرافی استفاده شود، آن‌چه سنجش می‌شود توانایی کلامی یا تیزبینی دانشجویان است نه پیشرفت درسی آنان، گرچه ممکن است یک گروه دیگر از دانشجویان گستره‌ی پاسخ مشابهی داشته باشند. پس در این‌جا پایایی مناسب و روایی نامناسب است.
ترازوی پیمایش هوش انسانی: بهره‌ی هوشی یا IQ هوش یک توانایی ذهنی عمومی است که شامل توانایی استدلال، برنامه‌ریزی، نظارت، حل مسایل، تفکر انتزاعی، درک افکار، یادگیری از آزمون‌ها و کسب تجربه است.
بر این اساس اگر فردی ‌IQ بیشتری از دیگری داشته باشد به این معنا نیست که باهوش‌تر است بلکه به این مفهوم است که «توانایی شناختی» مشخص بیشتری دارد. پس IQ تمامیت هوش افراد را اندازه نمی‌گیرد. پرسش این است که در انتها این IQ چه چیز را اندازه می‌گیرد؟!
از گفتار پیشین به‌یاد بیاوریم که بنا بر نظریه‌ی هوش هفت‌گانه‌ی گاردنر، در هر فرد ترکیبی از هوش‌های مختلف (از قوی تا ضعیف) برآیند هوش و در نتیجه تفاوت‌های فردی را در این زمینه تعیین می‌کند.
این هفت نوع هوش شامل این موارد است:
 1- هوش زبانی
2- هوش منطقی- ریاضی
3- هوش بدنی- جنبشی
4- هوش فضایی
5- هوش موسیقایی
6- هوش میان فردی
7- هوش درون فردی.
در واقع آزمون‌های IQ تنها سه مورد از این هفت مورد (هوش زبانی، هوش منطقی- ریاضی و هوش فضایی) را می‌سنجد در حالی که ممکن است فردی در یک تا چهار نوع دیگر از هوش توان بیشتری داشته باشد که به‌خاطر زاویه‌ی دید محدود IQ در «نقطه‌ی کور» قرار دارند. (هوش زبانی و منطقی- ریاضی از مغز چپ و هوش فضایی از مغز راست نتیجه می‌شوند.)
پس تفاوت است بین داشتن قابلیت‌های پیشرفته‌ی شناختی مشخص و توانایی استفاده از این قابلیت‌ها در ترکیب و هماهنگی با بقیه‌ی ذهن در یک زندگی واقعی. (نابغه‌های ابله یا Autisic savantنمونه‌های ناهماهنگی بین IQ و نبوغ را نشان می‌دهند.) با این همه آزمون‌های IQ «نماینده»‌ای از قابلیت‌های شناختی و توانمندی‌های ذهنی افراد هستند.
آزمون‌های IQ توانایی تفکر را اندازه می‌گیرند نه «دانسته‌های فرد» را. همچنین در پاسخدهی به این آزمون‌ها «زمان» یک عامل مهم است پس «سرعت پاسخگویی به پرسش‌ها» یا به دیگر سخن «مهارت و چالاکی تفکر» نیز همزمان سنجیده می‌شود. (کم نبوده‌اند بچه‌های باهوش که با وجود ذخیره‌ی عالی دانسته‌های‌ خود، به‌خاطر کندی در پردازش ذهنی و پاسخدهی، از رقابت‌های هوشی مانند آزمون کنکور دانشگاه‌ها، حذف شده‌اند.)

پاسخ به آزمون در یک فرد ممکن است در آزمون‌های مختلف در شرایط متفاوت تا 15 نمره بیشتر یا کمتر باشد! در این‌جا عوامل بسیاری همچون یکسونگری طراح پرسش‌ها و شرایط پاسخگویی فردی و محیطی دخالت دارند. برای نمونه بهره‌ی هوشی جرج بوش (پسر) را از 115 تا 125 محاسبه کرده‌اند. (IQ جرج بوش پدر فقط 95 است!) هر 15 نمره تفاوت امتیاز یک انحراف معیار استاندارد از جمعیت کلی مردم است بنابراین گستره‌ی 85 تا 115 اولین انحراف معیار استاندارد است که شامل 68% از جمعیت می‌شود و گستره‌ی 70 تا 130 دو انحراف معیار استاندارد و شامل 95% از جمعیت عمومی است. به بهتر سخن، 68% مردم IQ بین 85 تا 115 دارند و 95% مردم در گستره‌ی IQبین 70 تا 130 قرار می‌گیرند. بنابراین نمره‌ی IQ برابر یا کمتر از 70 تشخیص کم‌توانی ذهنی را محرز می‌کند و نمره‌ی بالای 130 بدون تردید درجاتی از نبوغ را آشکار می‌سازد.

چند نكته برای اجرای آزمون:
1) تجربه: هنگامی كه به منابع مختلف مراجعه می‌كنیم كمتر به مباحث تئوری یا سرعت عمل آزماینده اشاره گردیده است، بلكه بیشتر به تجربه‌ی آزماینده تأكید شده است. در حین اجرای آزمون هر چقدر تبحر و تجربه داشته باشیم نباید بدون مراجعه به دستورالعمل‌ها و اجرای نمره‌گذاری‌ها قضاوت كنیم. زیرا پاسخ‌های آزمودنی مخصوصا در معانی واژه‌ها، ادراك و تشابهات متفاوت است و قضاوت خیلی مهم است.
2) ارتباط: كسانی كه به مراكز LD مراجعه می‌كنند اكثرا كودكان می‌باشند كه هر كودك شرایط خاص خودشان را دارند و باید بدانیم كه آیا آزمودنی، محیط و شرایط را پذیرا شده‌ یا خیر. آیا می‌تواند ظرف مدت اجرای تست همكاری داشته باشد؟

3) زمان: در زمان اجرای تست انعطاف خیلی مهم و گاهی اوقات لازم است كه زمان را انعطاف دهیم. گفته می‌شود كه اجرای تست وكسلر بین یك تا یك ساعت و پانزده دقیقه زمان می‌برد. پس بهتر است كه تست وكسلر را در دو جلسه انجام دهیم و فاصله‌ی بین دو تست نزدیك به هم و بیش از یك هفته نباشد كه در آن صورت ممكن است آزمودنی همكاری بهتری داشته باشد.
4) مكان: استفاده از میز و صندلی كه ارتفاع آن متناسب با بچه باشد و ابزارهای تست مخصوصا مكعب و تصاویر باید زیر چشم آزمودنی باشد. نور مناسب، حرارت اتاق، سكوت اتاق، محرك‌های موجود مزاحم نباشد. حتی الامكان كسی به غیر از آزمونگر و آزمودنی داخل اتاق نباشد، ولی بعضی اوقات لازم است كه برای اطمینان بخشی مادر كودك هم در اتاق حضور داشته باشد اما نه در حوزه دید كودك، بلكه پشت سر كودك بنشیند و سكوت را رعایت كند. این در مواقعی است كه كودك بسیار وابسته به مادر است و یا همكاری لازم را با آزمونگر ندارد.

-
5) انعكاس: انعكاس‌هایی كه در اجرای آزمون تست می‌دهیم نباید طوری باشد كه جنبه‌ی تمسخرآمیز داشته باشد. باید خیلی طبیعی و به احساس كودك توجه كنیم. مثلا آیا كودك اضطراب دارد؟ آیا كودك بی‌قرار است؟ آیا كودك تشدد دارد؟ یعنی از ابزاری به ابزار دیگر می‌رود؟ آیا دست‌های كودك لرزش دارد؟ آیا عرق می‌كند؟ و چیزهایی از این قبیل. پس باید ابتدا مشكلات كودك را برطرف كرد سپس به اجرای آزمون پرداخت.

سطح تفسیــر:

سطح(1) هوشبهر كلی:

- موقعیت نسبی شخص را در مقایسه با همسالانش به دست می‌دهد.

- برآورد كلی از توانایی‌های ذهنی او در اختیار می‌گذارد.

سطح2 الف) هوشبهرهای كلامی و عملی:

- بررسی هوشبهرها و تفاوت نسبی آن‌ها.

- هوشبهر كلامی شاخصی از درك و فهم و توانایی‌های كلامی است.

- هوشبهر عملی شاخصی از توانایی‌های سازمان ادراكی است.

- تفاوت از 9 تا 15 نمره مورد توجه قرار می‌گیرد. (اطلاعات سودمند)

- 15 نمره تفاوت و بیش از آن باید بررسی گردد. (احتمالا كودك LD است)

- 25 نمره تفاوت و بیش از آن احتمال آسیب‌ها بیشتر است.

- تفاوت نمره‌ها با توجه به زمینه‌های اجتماعی و اقتصادی (وضعیت جمعیت شناختی)

15 نمره مهم است. چون انحراف استاندارد 15 می باشد.

سطح 2ب) نمره‌های عامل:

1) عامل درك و فهم كلامی:

- اطلاعات عمومی

- شباهت‌ها

- گنجینه لغات

- درك و فهم

2) عامل سازمان ادراكی:

- تكمیل تصویرها

- تنظیم تصویرها

- طراحی مكعب‌ها

- الحاق قطعه‌ها

3) عامل رهایی از حواسپرتی:

- محاسبه

- فراخنای ارقام

- رمزگردانی

رهایی از حواسپرتی در وهله‌ی نخست با تمركز، توجه و حافظه همبستگی نشان داده است.

نمره‌های عاملی را می‌توان برای تفسیر نقاط قوت و ضعف نسبی شخص به كار گرفت.

سطح (3) تغییرپذیری خرده آزمون‌های درون مقیاس‌ها:

- میانگین همه نمره‌های مقیاسی خرده آزمون‌های كلامی یا عملی محاسبه می‌شود.

- اگر نمره‌ی یكی از خرده‌آزمون‌ها سه نمره و یا بیش از سه نمره از میانگین خرده‌آزمون‌های كلامی پایین‌تر باشد، آن را باید به عنوان ضعف نسبی مشخص كرد.

- اگر نمره‌ی یكی از خرده‌آزمون‌ها سه نمره و یا بیش از سه نمره از میانگین خرده‌آزمون‌های كلامی بالا‌تر باشد، آن را باید به عنوان قوت نسبی مشخص كرد.

- اگر نمره‌ی یكی از خرده‌آزمون‌ها سه نمره و یا بیش از سه نمره از میانگین خرده‌آزمون‌های عملی پایین‌تر باشد، آن را باید به عنوان ضعف نسبی مشخص كرد.

- اگر نمره‌ی یكی از خرده‌آزمون‌ها سه نمره و یا بیش از سه نمره از میانگین خرده‌آزمون‌های عملی بالا‌تر باشد، آن را باید به عنوان قوت نسبی مشخص كرد.

- انحراف بین بالاترین و پایین‌ترین خرده‌آزمون‌ها در مقیاس كلی هفت نمره، در مقیاس كلامی چهار نمره و در مقیاس عملی پنج نمره می‌باشد.

انحراف معیار مقیاس‌ها عموما برابر سه نمره است. اگر هیچ‌گونه انحرافی در مورد خرده‌آزمون‌های كلامی یا عملی مشاهده نشود، در این صورت به هیچ تفسیری نیاز نیست. در برخی موارد، ممكن است تجزیه و تحلیل نیمرخ امكان پذیر نباشد.

سطح (4) تغییرپذیری میان خرده آزمون‌ها:

- تغییرپذیری تمامی خرده آزمون‌های اجرا شده مورد مطالعه قرار می‌گیرد. یعنی نمره‌های خرده آزمون‌ها با میانگین به دست آمده از بین خرده آزمون‌ها مقایسه می‌شوند.

- احتیاط‌ های سطح (3) در تفسیر به كار برده می‌شوند.

سطح (5) تغییرپذیری درون خرده آزمون‌ها:

شامل بررسی الگوهای عملكرد در داخل ماده‌ی هر یك از خرده آزمون‌هاست. ماده‌ها سطح دشواری دارند و الگوهای بهنجار و مورد انتظار آن است كه از عهده پاسخ دادن به ماده‌های آسان برآید و شكست وی در ماده‌های دشوار به آهستگی و یكنواخت باشد. الگوی پراكنده كه در آن ماده‌های آسان شكست می‌خورد اما در ماده‌های دشوارتر، موفق می‌شود، ممكن است نشانگر نقص توجه و یا زوال حافظه باشد و یا پاسخ یك در میان با هوشبهر معمولی می‌تواند آگاهانه باشد. عملكرد پراكنده می‌تواند مشخصه بیماران مبتلا به آسیب مغزی باشد.

سطح (6) تجزیه و تحلیل كیفی:

بررسی محتوای پاسخ‌ها به ویژه در اطلاعات عمومی، گنجینه لغات، درك و فهم و شباهت‌هاست. مثلا گذشتن از دیوارهای ماز به هنگام عبور دادن نوك مداد و یا پاسخ شخصی كه می‌گوید از مشاهده آتش‌سوزی در یك تأتر «فریاد می‌زند»، ممكن است نشانه‌ای از تكانشگری باشد.

مشخصه كودكان LD در تفسیر وكسلر:

كودكانی كه به مراكز LD معرفی و پس از انجام تست، LD شناخته می‌شوند، احتمالا به هنگام تفسیر چند مورد از موارد زیر مشاهده گردد:

1) نیمرخ نمرات دارای قله و فرو رفتگی است.

2) نمرات پایین در حافظه ارقام، حساب و تطبیق علائم.

3) تفاوت بارز نمره كلامی (VIQ) و نمره عملی(PIQ).

4) عامل حواسپرتی (حافظه ارقام، حساب و تطبیق علائم) نمرات كمتری از سایر عامل‌ها دارند.

5) نمرات عوامل فضایی (تكمیل تصاویر، مكعب‌ها و تنظیم قطعات) بهتر از مفهوم‌سازی كلامی (شباهت‌ها، واژه‌ها و ادراك"فهم") و عامل زنجیره‌ای (حافظه ارقام، حساب و تطبیق علائم)است.

6) در نمرات مفهوم‌سازی كلامی، فضایی عملكرد متوسط و در عامل زنجیره‌ای در حد ضعیف است.

7) نمره هوش عملی (PIQ) بیشتر از نمره هوش كلامی (VIQ) است.

8) تفاوت بارز بین بالاترین و پایین‌ترین نمره آزمون‌ها.

9) تفاوت بارز نمرات زیر آزمون‌ها با میانگین نمرات كلامی و عملی به طور جداگانه.

10) تفاوت هوشبهر و پیشرفت تحصیلی (تفاوت 18 نمره).

11) پایین‌ترین نمرات در حافظه ارقام، حساب، اطلاعات و تطبیق علائم است.

12) نیمرخ نمرات كودكان LD دارای پراكندگی بیشتری است.

تحقیقات در زمینه نمرات كودك LD در مقیاس وكسلر:

1) اختلال عاطفی: نمرات پایین حافظه ارقام، حساب و تطبیق علائم.

2) عقب ماندگان ذهنی: عملكرد پایین و یكنواخت.

3) عوامل درك كلامی: اطلاعات، شباهت‌ها، واژه‌ها و ادراك"فهم".

4) عوامل سازماندهی ادراكی: تكمیل تصاویر، ترتیب تصاویر، تنظیم قطعات و مكعب‌ها.

5) عامل حواسپرتی(مثلث اضطراب): حافظه ارقام، حساب و تطبیق علائم.

6) عامل دانش اكتسابی: اطلاعات و واژه‌ها.

7) عامل فضایی: تكمیل تصاویر، طراحی مكعب‌ها و الحاق قطعات.

8) عامل زنجیره‌ای: حافظه ارقام، حساب و تطبیق علائم.

9) توالی یا ترتیب: حافظه ارقام، تكمیل تصاویر و رمز نویسی.

آزمون وکسلر خرده آزمون های کلامی:

1- اطلاعات عمومی :
مشخصات: شامل نمونه هایی ازانواع اطلاعاتی است که یک شخص معمولی بابرخورداری از فرصت های متوسط باید بتواند آن ها راکسب کند برمواد و مطالب عادی وبیش آموخته شده به ویژه کودکان مسن تروبزرگسالان استواراست. مانندگنجینه ی لغات دربرابر نقایص عصبی واختلال مانند اضطراب روانی به شدت مقاوم است .(آزمون پایا) شاخص مناسبی از هوش کلی بوده است.
 باسطح تحصیلی آزمودنی وبا هوشبهر مقیاس کلی همبستگی دارد. می تواند نمره های مدرسه رابه دقت پیش بینی کند.
عوامل تاثیر گذار:
1-حافظه
2-هوشیاری نسبت به محیط
3-رویارویی با تجارب محیطی زیاد در گذشته

نمره ی بالا نشان دهنده ی:
1-حافظه ی دراز مدت خوب
2-توانایی لازم برای توجیه عقلی (رایج ترین مکانیسم دفاعی)

نمره ی پایین نشان دهنده ی :
1-علایق سطحی
2-فقدان کنجکاوی عقلی
3-محرومیت فرهنگی
4-فقدان آشنایی بافرهنگ شکست در سوال های آسان و
موفقیت درسوال های مشکل نشان دهنده :
1-اشکال در بازیابی دربازیابی
2-تمارض احتمالی
3-ضعف انگیزش
2- فراخنای ارقام

مشخصات:
یک آزمون حافظه ی کوتاه مدت وتوجه به شمار می رود. آزمودنی باید اطلاعات شنیداری رابه ترتیب به یاد آورد و تکرار کند.
پاسخ های درست مستلزم یک فرایند دومرحله ای است :
1-دریافت اطلاعات که مستلزم توجه ورمزگردانی است.
2- یادآوری درست اطلاعات ، درنظرگرفتن ترتیب وتوالی آن ها و بعد بیان آن ها

 ارقام مستقیم پایا ومقاوم ارقام غیر مستقیم حساس وناپایا است .
عوامل تاثیر گذار:
1- اضطراب یا تنش
2- آسیب مغزی
3- عقب ماندگی ذهنی
4-ناتوانی های یادگیری
5-آسیب پراکنده که براثرقرارگرفتن درمعرض حلال های شیمیایی ایجاد شده است.

نمره ی بالا نشان دهنده ی :
1-پذیرش باز وآزادانه ی اطلاعات ورودی
2-حافظه ی کوتاه مدت شنیداری خوب
3- توجه عالی
4- کمترین تاثیر گذاری در برابراضطراب

نمره ی پایین نشان دهنده ی:
1- فقدان توانایی تمرکز اگرنمره ی ارقام مستقیم نسبت به ارقام غیر مستقیم بیشتر باشد :
1- نشانه ای از وجود یک آسیب عضوی است .
2- با آسیب پراکنده یاضایعه ی نیمکره ی راست پیشانی ارتباط دارد. اگرنمره ی ارقام غیرمستقیم نسبت به ارقام مستقیم بیشتر باشد:
1-انعطاف پذیری
2-تمرکز
3- شکیبایی دربرابر فشار روانی
4- به توانایی ساختن ، نگهداری ووارسی تصویرهای ذهنی دیداری که از محرک های شنیداری ساخته شده است مربوط است
5-توانایی عددی عالی

 3-گنجینه ی لغات :
مشخصات:
1- آزمون یادگیری کلامی متراکم است.
2-نمایش گر توانایی فرد برای بیان سهل و انعطاف پذیر دامنه ی گسترده ای از افکار است.
3- نشان گر غنای افکار، حافظه بلند مدت ، مفهوم سازی و رشد زبان شخص است.
4-پایاترین خرده آزمون کلامی است.
5-دربرابرآسیب عصبی واختلال روانی به شدت مقاوم است.
6- نمره ی گنجینه ی لغات با افزایش سن بالا می رود.
7- بهترین شاخص هوش عمومی است و...

عوامل تاثیرگذار :
1- فرایندهای تفکر
2-زمینه وسوابق قبلی
3-تجارب زندگی
4-واکنش دربرابر ناکامی آزمودنی
5-تفکرعینی
6-استدلال بیش فراگیر

نمره ی بالا نشان دهنده ی:
1-هوش عمومی بالا
2-آزمودنی می تواند به درستی افکار گذشته رابه یاد آورد.
3-دارای علایق گسترده اند.
4-ازاندوخته ای ازاطلاعات عمومی برخوردارند.
5-نیاز به پیشرفت دارند.

نمره ی پایین نشان دهنده ی:
1-زمینه ی محدود تحصیلی
2- پایین بودن هوش عمومی
3- ضعف در رشدزبان.
4- فقدان آشنایی بازبان
5- ضعف انگیزش

4-محاسبه:
 مشخصات: مستلزم تمرکزودقت ومهارت های اساسی ریاضی وتوانایی به کاربستن این مهارت هاست . این آزمون ممکن است چالش انگیزتراز اطلاعات ولغات باشد وفشارروانی بیشتری ایجاد کند علاوه بردشواری وقت آن نیزمحدود است. مجموع نمره های محاسبه و اطلاعات برابر پیشرفت تحصیلی است.

چه کسانی نمره ی بالا می گیرند:
1-افرادی که اززمینه ی اجتماعی و اقتصادی بالاتربرخوردارند
2-دانش آموزان مطیع ومعلم گرا
3-افراددارای گرایش های توجیه عقلی

چه کسانی نمره ی پایین می گیرند:
1-شخصیت های جامعه ستیز
2-شخصیت های نمایشی
3-کسانی که معمولا ازپذیرفتن مسئولیت رفتارخودسرباز می زنند.

نمره ی بالانشان دهنده ی:
1-هوشیاری
2-قابلیت تمرکز
3-رهایی ازحواس پرتی
4-برخورداری ازحافظه ی شنیداری کوتاه مدت خوب
5-به کاربستن مکانیسم های دفاعی مبتنی برتوجیه عقلی

نمره ی پایین نشان دهنده ی:
1-ضعف دراستدلال ریاضی
2-فقدان قابلیت تمرکز
3-ضعف در حافظه ی شنیداری کوتاه مدت
4-حواس پرتی
5-زمینه ی تحصیلی ضعیف

5-درک وفهم :
مشخصات:
اغلب به عنوان منعکس کننده ی میزان طرف داری آزمودنی ازمعیارهای قراردادی،برخورداری ازفرصت های فرهنگی گذشته داشتن وجدان رشد یافته تلقی شده است درک وفهم تنظیم تصاویر باشاخص های هوش اجتماعی هبستگی دارد. ازبرخی جهات نوعی آزمون اطلاعات است.
نمره پایین تر از اطلاعات یعنی دانش آموزدانش خود رابه طور موثر به کار نمی بندد.

نمره ی بالانشان دهنده ی:
1-آگاهی از قضاوت
2-استعداد همنوایی اجتماعی
3-قضاوت خوب
4-به کاربستن مناسب اطلاعات

نمره ی پایین نشان دهنده ی:
1-قضاوت ضعیف وتکانش گری
2-خصومت دربرابر محیط
3-ممکن است دارای اختلال روانی باشد
4-نشان دهنده ی ادراک های مختل
5-تفکرانفرادی محض6-تکانش گری
7- گرایش های ضداجتماعی

6-شباهت ها :
مشخصات:
مستلزم توانایی مفهوم سازی کلامی و استلال انتزاعی است. مستلزم به کاربستن حافظه ی دراز مدت است. هرقدرتوضیح ها دقیق تر وانتزاعی ترباشند آزمودنی نمره ی بیش تری می گیرد. سیالی کلامی دراین خرده آزمون تعیین کننده است. حساس به آسیب های وارده به نیمکره چپ گیجگاهی وپیشانی
نمره ی بالا نشان دهنده ی:
1-توانایی مفهوم سازی خوب
2-بازتابی از گرایش های عقلی
3-قدرت انتزاع بالا
4- درون نگری بالاوخوب

نمره ی پایین نشان دهنده ی:
1-توانایی انتزاع ضعیف
2-گرایش به تکرارطوطی وار و تحت اللفظی مطالب
3-تفکرانعطاف ناپذیر
4-اشکال دراستدلا و مفهوم سازی کلامی

مقیاس های عملی
 مشخصات:
کمترازآزمون های کلامی اززمینه های آموزشی تاثیر می پذیرد اگرعملکرد عملی بالاتراز عملکرد کلامی باشداحتمال های مختلفی را می توان به عمل آورد:
1-کسانی که توانایی های ادراکی –سازمانی برتردارند.
2-توانایی کارکردن تحت فشارزمان دارند.
3-گرایش به پیشرفت تحصیلی پایین
4-برون ریزی احتمالی
5-فردی اهل عمل تاتفکر
6-شخص زمینه ی اجتماعی –اقتصادی نسبتا پایین دارند و...

متغیرهایی که بانمره ی عملی بیشتراز کلامی تعامل دارند:
سن:اختلاف این نمره درمورد بزرگ سالان دارای ضایعه ی نیمکره ی چپ نسبتا کوجک است .
جنس: رابطه ی اثر این اختلاف درمورد جنس مذکربیشترازمونث است.
تحصیلات:هوشبهر عملی کسانی که تحصیلات پایین تر از متوسطه دارند  2تا3 نمره بالاتراز هوش کلامی است.
4-نوع ومحل آسیب مغزی :
احتمال مشاهده این اختلاف درمورد آسیب های نواحی خلفی نیمکره ی چپ بیشتر است ودر نواحی جلویی وجود ندارد.

خرده آزمون های عملی:
 1-تکمیل تصاویر: مشخصات:شاخصی ازتمرکزدیداری ویک آزمون اطلاعات عمومی غیرکلامی است. باتجربه های فرهنگی شخص ارتباط دارد. کسی که نمی تواند ازنظر هیجانی خودراازآزمون جداکند دچاراشتباه می شود. نمره ی بالا نشان دهنده ی :
1-توانایی تشخیص اطلاعات دیداری اساسی
2-هوشیارند
3-دقت بینایی بالا

نمره ی پایین نشان دهنده ی:
1-ضعف درتمرکز
2-ضعف درسازمان دهی دیداری
2-تنظیم تصاویر: مشخصات: آزمون توانایی طرح ریزی ،تفسیر وپیش بینی دقیق رویدادهای اجتماعی دربافت فرهنگی معین است. آزمودنی باید هوش عمومی خودرادرموقعیت های اجتماعی غیرکلامی به کاربرد. به متغیرهای فرهنگی بستگی دارد. دربرابرعوارض آسیب مغزی تااندازه ای حساس است.

نمره ی بالانشان دهنده ی:
1-افرادی دقیق وماهرند
2-هوش اجتماعی بالادارند
3-پیامدعمل را می توانندپیش بینی کنند

نمره ی پایین نشان دهنده ی:
1-محدودیت فکری آزمودنی
2-عدم توانایی برنامه ریزی کارها
3-دردرک ولذت بردن از لطیفه هاضعیف هستند
4-درروابط میان فردی وبرقراری ارتباط بادیگران مشکل دارند.

3-طراحی مکعب ها: مشخصات: شامل مهارت درحل مساله های غیر کلامی است.پایا وباثبات است. باهوش عمومی همبستگی بالادارد. مستقل ازفرهنگ است. باسطح تحصیلی همبستگی پایین دارد. بیماران آلزایمرپایین ترین نمره رادراین خرده آزمون می گیرند.
و
نمره ی بالانشان دهنده ی :
1-توانایی ادراک دیداری-حرکتی-فضایی
2-توانایی تمرکز
3-سرعت دیداری-حرکتی
4-مفهوم سازی غیرکلامی

نمره ی پایین نشان دهنده ی:
1-توانایی های ادراکی ضعیف
2-دشواری دریکپارچه کردن ادراکات دیداری
3-اشکال درحفظ وتداوم کوشش

4-الحاق قطعات:
 مشخصات: آزمون خوبی برای سنجش هماهنگی وکنترل حرکتی است. شاخص متوسطی ازهوش کلی است. همبستگی آن باسایر خرده آزمون هاپایین است. ازنظرروان سنجی ضعیف ترین خرده آزمون است.
به ضایعه نیمکره ی راست به ویژه ناحیه خلفی آن حساس است.

نمره ی بالانشان دهنده ی:
1-هماهنگی دیداری-حرکتی خوب
2-سازمان دیداری برتر
3-ذهنی انعطاف پذیر

نمره ی پایین نشان دهنده ی:
1-درهم ریختگی دیداری-حرکتی
2-گرایش به امورعینی و محسوس
3-دشواری درمفهوم سازی
5-نماد ارقام:
مشخصات:
مهمترین کارکردبرای گرفتن نمره ی بالاسرعت روانی-حرکتی است. دربرابر اثرهریک ازاختلال های عضوی یاکارکردی به شدت حساس است. دربرابرافزایش سن حساس ترین خرده آزمون هاست. مستقل ازسایرخرده آزمون هاست.
یکی از حساس ترین خرده آزمون هادربرابراثرهرگونه ضایعه عضوی است.
نمره ی بالانشان دهنده ی:
1-توانایی دیداری-حرکتی عالی
2-کارامدی ذهنی
3-استعدادیادگیری طوطی وارمطا لب جدید
4-واکنش های روانی-حرکتی سریع

نمره ی پایین نشان دهنده ی:
1-استعدادیادگیری تداعی دیداری پایین
2-کارکرددیداری حرکتی مختل
3-هوشیاری ذهنی ضعیف

6- مازها:
 مشخصات:اختیاری است وبه طورگسترده استفاده نمی شود. همبستگی زیادی با هوشبهر مقیاس کلی ندارد. شاخص خالصی ازنوانایی برنامه ریزی ادراکی به شمار می رود

نمره ی بالانشان دهنده:
1-توانایی کارآمدبرای برنامه ریزی آینده
2-جهت گیری ذهنی انعطاف پذیر
3-توانایی به تعویق انداختن اعمال تکانشی

نمره ی پایین نشان دهنده ی:
1-تکانش گری
2-هماهنگی دیداری-حرکتی ضعیف
3-ضعف درجهت یابی واقع گرایانه
4-اختلال عضوی مغزبه ویژه درمناطق پیشانی آزمون هایی که نسبت به مغزوآسیب آن حساس هستندوناپایاخوانده می شوند:
1-فراخنای ارقام
2-رمزنویسی ارقام
3-شباهت
4-طراحی مکعب ها آزمون هایی که نسبت به مغز و آسیب آن حساس نیستندو پایا خوانده می شوند:
1-اطلاعات عمومی
2-الحاق قطعات
3-تکمیل تصاویر
4-واژه ها

دیوید وکسلر در دهه 1930 مطالعه تعدادی از آزمون‌های استاندارد را آغاز کرد.[1] او معتقد بود که آزمون استنفورد – بینه بیش از حد به توان کلامی تکیه دارد و برای بزرگسالان مناسب نیست. به همین دلیل دست به ساختن آزمون تازه‌ای زد[2] و برای ساختن مجموعه اولیه مقیاس خود، 11 خرده‌آزمون را انتخاب نمود.

چند تا از خرده‌آزمون‌هایش را از بخش‌های مختلف آزمون تجدیدنظرشده 1937 استنفورد – بینه گرفت. بقیه خرده‌آزمون‌ها را از امتحانات گروهی ارتش، طراحی مکعب‌های کهس، آزمون ارتش آلفا، آزمون ارتش بتا، آزمون تکمیل تصاویر هیلی و آزمون پینتر – پاترسون گرفت.
این خرده‌آزمون‌ها را با هم ترکیب کرد و در 1939 با عنوان مقیاس هوشی وکسلر – بلویو(Wechsler- Bellevue) منتشر ساخت.[3]
مقیاس اولیه وکسلر – بلویو برای بزرگسالان ساخته شده بود که شامل دو بخش بود: مقیاس کلامی و مقیاس عملکردی که علاوه بر نمره‌های جداگانه دارای نمره هوشبهر کلی نیز بود.[4] اما در 1949 وکسلر، مقیاس هوشی وکسلر برای کودکان(WISC) را تدوین کرد به طوری که با این آزمون، هوش کودکان از 5 سال به بالا با همان روش بزرگسالان سنجیده می‌شد.[5]
آخرین فرم تجدیدنظرشده آزمون وکسلر در 1981 منتشر شد. این آزمون دارای سه فرم مختلف است.[6]
الف. مقیاس تجدیدنظرشده هوش وکسلر برای بزرگسالان این مقیاس از 11 خرده آزمون تشکیل شده است که 6 تای آن مقیاس کلامی و 5 تای دیگر مقیاس غیرکلامی یا عملی را تشکیل می‌دهند.

مقیاس هوش کلامی
 1- اطلاعات عمومی: این خرده‌آزمون 29 ماده دارد که جنبه تخصصی یا تحصیلی ندارند. انتظار می‌رود که هر فرد بزرگسال بهنجار بتواند به آن‌ها پاسخ‌های درست بدهد. با این خرده‌آزمون دامنه دانش و اطلاعات عمومی آزمودنی اندازه‌گیری می‌شود. گرچه سوال‌های این مقیاس برای اندازه‌گیری اطلاعات عمومی ساخته شده‌اند. اما میزان کنجکاوی، علاقه به کسب اطلاعات و عامل فرهنگی ممکن است در نمره این خرده‌آزمون تاثیر بگذارد.
2- فراخنای ارقام: آزمایش‌کننده فهرستی از ارقام از سه تا نه‌تایی را با آرامش و با صدای بلند می‌خواند و آزمودنی پس از گوش دادن به هر فهرست باید به همان ترتیب آن‌ها را بازگو کند. این آزمون که یکی از متداول‌ترین شاخص هوش است، مستلزم آن است که آزمودنی بعضی از فهرست‌های ارقام خوانده‌شده را به همان ترتیب و بعضی دیگر را به صورت وارونه بازگو کند. در حالت اول، حافظه برای ارقام مستقیم و در حالت دوم، حافظه برای ارقام وارونه اندازه‌گیری می‌شود. این خرده‌آزمون، حافظه شنیداری کوتاه‌مدت را اندازه‌گیری می‌کند. اما باید دانست میزان دقت و تمرکز و یا حواس‌پرتی و اضطراب آزمودنی نمره او را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
3- گنجینه لغات: فهرستی از 35 کلمه به صورت شفاهی و کتبی به آزمودنی ارایه می‌شود و او باید آن‌ها را تعریف کند و یا معنای آنها را توضیح دهد. این آزمون یکی از شاخص‌های مهم هوش به شمار می‌رود، از عامل اضطراب و حواس‌پرتی و اختلال‌های عاطفی کمتر تاثیر می‌پذیرد.
4- محاسبات: این خرده‌آزمون شامل 14 مساله ساده است که معمولا بدون استفاده از کاغذ و مداد می‌توان آنها را حل کرد. این خرده‌آزمون بیشتر به عنوان آزمون استدلال تلقی می‌شود تا عملکرد محاسبات عددی. در اجرای این آزمون عواملی مانند حافظه، دقت و تمرکز حواس و استعداد ریاضی و استدلال مورد سنجش قرار می‌گیرند.
5- درک و فهم: این آزمون 16 ماده دارد که سوال‌های آن به صورت باز – پاسخ تدوین شده‌اند. این سوال‌ها سه دسته‌اند. در نوع اول آزمودنی در موقعیتی قرار داده می‌شود و او باید بگوید که در آن موقعیت چه کاری باید انجام دهد. مثال: اگر یک شخص زخمی را که در خیابان افتاده است ببینید، چه کار می‌کنید؟ و در نوع دوم آزمودنی باید برای بعضی قواعد یا پدیده‌ها دلیل بیاورد. مثال: چرا مردگان را دفن می‌کنند؟ و در نوع سوم باید معنای ضرب‌المثلی را بیان کند. با این آزمون عمدتا عقل سلیم، سطح درک و بینش آزمودنی سنجیده می‌شود.
6- شباهت‌ها: این آزمون 14 سوال باز – پاسخ دارد که در هر سوال آزمودنی باید شباهت موجود بین دو چیز را بیان کند. این آزمون بیشتر درک روابط و تفکر انتزاعی را اندازه‌گیری می‌کند.

مقیاس هوش عملی
 1- تکمیل تصاویر: این آزمون شامل 20 کارت است. در هر کارت تصویری دیده می‌شود که یک بخش مهم آن حذف شده است. آزمودنی باید بگوید کدام بخش تصویر حذف شده است. زمان پاسخ دادن به هر سوال 20 ثانیه است.
2- تنظیم تصاویر: این آزمون شامل 10 مجموعه کارت‌های از سه تا شش‌تایی است. هر دسته از کارت‌ها به طور نامرتب به آزمودنی ارایه می‌شود، او باید آنها را به گونه‌ای منظم و مرتب کنار هم بگذارد تا داستانی را نشان دهد. این خرده‌آزمون توانایی آزمودنی را در توجه به اجزای مربوط و مناسب، برنامه‌ریزی دقیق و درک روابط علت و معلول و استدلال کلامی اندازه‌گیری می‌کند.

3- طراحی با مکعب‌ها:
ابزارهای این آزمون شامل 12 مکعب چوبی با ابعاد 5/2 سانتی‌متر است. بعضی از رویه‌های مکعب‌ها سفید، بعضی قرمز و بعضی رویه‌ها نیمی قرمز و نیمی دیگر سفید است. علاوه بر این، 9 کارت وجود دارد که طرح‌های هندسی به رنگ‌های سفید و قرمز روی آنها کشیده شده است. آزمودنی باید با استفاده از 4 تا 10 مکعب آنها را طوری کنار هم بچیند که هر بار یکی از طرح‌های روی کارت‌ها را بسازد. به نظر رپاپورت(Rapaport) با این آزمون استدلال، درک روابط فضایی، هماهنگی بینایی حرکتی، مفهوم‌سازی غیرکلامی و تفکر انتزاعی اندازه‌گیری می‌شود.
4- الحاق قطعات: این خرده‌آزمون از چهار قطعه مقوای ضخیم که هر یک نشان‌گر تصویر یک شی ناآشناست و به قطعه‌های مختلف بریده شده‌اند تشکیل شده است. آزمایش‌کننده هر بار قطعه‌های یکی از تصاویر را به طور نامرتب به آزمودنی ارایه می‌دهد و او باید در محدوده زمانی تعیین‌شده قطعه‌ها را طوری کنار هم قرار دهد که شی مورد نظر شاخته شود. با این آزمون، توانایی آزمودنی در درک رابطه جز و کل سنجیده می‌شود.
5- نماد ارقام: این آزمون در اصل یک آزمون رمزگردانی است و یکی از انواع قدیمی‌ترین و دقیق‌ترین آزمون‌های روانی است. در این آزمون، آزمودنی باید رمز هر عدد را مطابق الگوی داده شده روی برگ خاصی ثبت کند. پس از یک تمرین کوتاه روی چند نمونه 90 ثانیه به آزمودنی فرصت داده می‌شود تا هر اندازه که می‌تواند رمز یا نماد مربوط به اعداد را در فرمی که در اختیارش گذاشته شده است وارد کند. این خرده‌آزمون عواملی مانند توانایی یادگیری تکالیف ناآشنا، چابکی بینایی حرکتی، پشتکار و سرعت عمل را اندازه‌گیری می‌کند.
ب. مقیاس تجدیدنظرشده هوش وکسلر برای کودکان
 مقیاس هوش کودکان در سال 1972 مورد تجدیدنظر قرار گرفت. این مقیاس، هوش کودکان گروه‌های سنی 6 سال تا 16 سال و 11 ماه و 30 روز را اندازه‌گیری می‌کند. این مقیاس از 12 خرده‌آزمون تشکیل شده است. مقیاس کلامی کودکان شامل خرده‌آزمون‌های اطلاعات عمومی، درک و فهم، محاسبات، شباهت‌ها، خزانه لغات و حافظه اعداد می‌باشد و مقیاس عملی کودکان شامل خرده‌آزمون‌های تکمیل تصاویر، تنظیم تصاویر، طراحی با مکعب‌ها، الحاق قطعات، رمزگردانی(که همتای رمزهای عددی بزرگسالان است) و مازها می‌باشد.[8] در مقیاس هوش وکسلر کودکان، خرده‌آزمون‌های حافظه عددی و مازها به عنوان آزمون‌های تکمیلی به حساب آمده است. اگر آزماینده وقت کافی در اختیار داشته باشد می‌تواند آنها را اضافه کند یا اگر به نتیجه یک آزمون بنا به عللی اعتماد نکند، می‌تواند آنها را به عنوان یک آزمون جانشین مورد استفاده قرار دهد.[9]
ج. مقیاس تجدیدنظرشده هوش وکسلر برای کودکان پیش‌آموزشگاهی

 مقیاس هوش وکسلر برای کودکان پیش آموزشگاهی((WPPSI برای سنجش هوش کودکان بین سنین 4 تا 6 سال تدوین شد. فرم تجدیدنظرشده آن(WPPSI_R) این امکان را فراهم کرده است که می‌توان به وسیله آن هوش کودکان 3 تا 7 ساله را اندازه‌گیری کرد. تقریبا نصف ماده‌های WPPSI از آزمون WISC گرفته شده است. آزمون WPPSI_R نیز دارای تعدادی خرده‌آزمون است که به صورت دو مقیاس هوش کلامی و هوش عملی گروه‌بندی شده‌اند.
برخی از ویژگی‌هایی که در طراحی آزمون WPPSI_Rبه کار رفته‌اند موجب شده‌اند که اجرای آن در مورد کودکان خردسال آسان‌تر باشد. یکی از این ویژگی‌ها تاکید بر دستورالعمل ساده‌تر کلامی و پاسخ‌های کلامی است و دیگری رنگی و جذاب بودن مواد آزمون برای کودکان خردسال است.
در آزمون WPPSI_Rسه خرده‌آزمون متفاوت وجود دارد که عبارتند از: خانه حیوانات، طراحی هندسی و جمله‌ها(آزمون ذخیره). بدین‌ترتیب آزمون تجدیدنظرشده وکسلر کودکان پیش‌آموزشگاهی نیز دارای یک مقیاس کلامی و یک مقیاس عملی است. مقیاس کلامی دارای 5 خرده‌آزمون به علاوه یک خرده‌آزمون ذخیره(جمله‌سازی) و مقیاس عملی نیز دارای 5 خرده‌آزمون است. مقیاس کلامی شامل خرده‌آزمون‌های اطلاعات عمومی، گنجینه لغات، میگنا دات آي آر،محاسبه، شباهت‌ها، درک و فهم و جمله‌ها می‌باشد و مقیاس عملی شامل خرده‌آزمون‌های خانه حیوانات، تکمیل تصاویر، مازها، طراحی مکعب‌ها و طراحی‌های هندسی می‌باشد. خرده‌آزمون جمله‌ها، یک آزمون حافظه است که به جای فراخنای ارقام به‌کار می‌رود. آزمایش‌کننده هر جمله را به طور شمرده می‌خواند و آزمودنی باید بلافاصله آن را از حفظ بگوید. این خرده‌آزمون را می‌توان به جای یکی از 5 خرده‌آزمون کلامی به‌کار برد و حافظه کوتاه‌مدت را می‌سنجد. خرده‌آزمون خانه حیوانات همانند آزمون نمادهای ارقام در مقیاس بزرگسالان با خرده‌آزمون رمزنویسی در مقیاس کودکان است. در این آزمون روی یک لوحه تصویر حیواناتی مانند سگ، مرغ، ماهی و گربه رسم شده است. همچنین استوانه‌هایی به رنگ‌های مختلف وجود دارد که آزمودنی باید زیر هر تصویر استوانه‌ای که رنگ مورد نظر را دارد قرار دهد. این استوانه‌ها به منزله لانه حیوانات تلقی می‌شوند. در آزمون طرح‌های هندسی، از آزمودنی خواسته می‌شود که با مداد مشکی از روی طرح‌هایی که به وی نشان داده می‌شود بکشد.[10]

روش اجرا و نمره‌گذاری آزمون‌های وکسلر
 این آزمون‌ها به صورت فردی و توسط آزمایش‌کننده متخصص و تعلیم‌ دیده اجرا می‌شوند.
11 خرده‌آزمون WPPSI_Rهر یک به طور جداگانه و مقیاس کلامی و عملی به طور پی‌درپی اجرا می‌شوند. در هر خرده‌آزمون سوال‌های آسان در ابتدا و سوال‌های دشوارتر پس از آنها اجرا می‌گردند. پس از تعیین نمره‌های خام همه خرده‌آزمون‌ها، با مراجعه به جدول‌های هنجار، نمره‌های خام به نمره‌های معیار تبدیل می‌شوند.
بنابراین با اجرای آزمون‌های مختلف وکسلر سه نوع هوشبهر به دست می‌آید: هوشبهر کلامی، هوشبهر عملی و هوشبهر کلی. هوشبهر کلامی توانایی فرد را در مهارت‌های کلامی نشان می‌دهد. هوشبهر عملی توانایی آزمودنی را در امور عینی و محسوس و فعالیت‌های عملی مشخص می‌کند. هوشبهر کلی، توانایی‌های کلی شخص را تعیین می‌کند

جدول (1): خلاصه اهداف و عوامل مؤثر بر آزمون‌های وكسلر

جدول (2): تفاوت‌های هوشبهرهای كلامی و عملی در گروه‌های مختلف سنی

جدول (3): تفسیر خرده‌آزمون‌ها

جدول (4): منطق تفسیری، معانی نمره‌های بالا و پایین و موارد كاربرد آموزشی برای مقیاس‌های وكسلر و نمره‌های عامل

جدول (5): فعالیت‌های ترمیمی پیشنهادی برای تركیب‌های خرده آزمون‌های وكسلر

منابع:

[1] . گراث، مارنات گری؛ راهنمای سنجش روانی، حسن پاشا شریفی و محمدرضا نیکخو، تهران، سخن، 1384، چاپ اول، جلد اول، ص 292.
[2] . ریتال‌ال، اتکینسون و همکاران؛ زمینه روان‌شناسی هیلگارد، محمدنقی براهنی و دیگران، تهران، رشد، 1385، چاپ پنجم، ص 437.
[3] . راهنمای سنجش روانی، ص 292.
[4] . زمینه روان‌شناسی هیلگارد، ص 437.
[5] . راهنمای سنجش روانی، ص 293.
[6] . شریفی، حسن پاشا؛ نظریه و کاربرد آزمون‌های هوش و شخصیت، تهران، سخن، 1382، چاپ سوم، ص 144.
[7] . شریفی، حسن پاشا؛ اصول روان‌سنجی و روان‌آزمایی، تهران، رشد، 1384، چاپ دهم، ص 338.
[8] . گنجی، حمزه؛ آزمون‌های روانی، مشهد، دانشگاه امام رضا(ع)، 1375، چاپ ششم، ص 416.
[9] . نظریه و کاربرد آزمون‌های هوش و شخصیت، ص 152 الی 154.

منبع: www.migna.ir