مسائل پیرامون صیغه شدن زنان و ازدواج موقت یکی از مسائل بحث برانگیز در جامعه کنونی ایران است، که همواره با حاشیه زیادی روبرو بوده است. برخی آن را راهکاری شرعی و قانونی برای حل مشکلات محدودیت ارتباط جنسی در جامعه، و برخی دیگر آن را عنوانی ریاکارانه برای ترویج خیانت، بی‌بند و باری و فحشا می‌دانند. حوزه خانواده نیز جهت گیری‌های متفاوتی در خصوص ازدواج موقت باتوجه به شرایط خاص هر فرد دارد. در این مقاله به بررسی دیدگاه‌های مختلف درمورد صیغه شدن زنان و معایب و مزایای ازدواج موقت برای زنان میپردازیم.
ازدواج موقت به چه معناست؟
اصلی‌ترین تفاوت ازدواج موقت با ازدواج دائم، مشخص بودن و محدودیت زمان آن است. درواقع از آنجایی که ازدواج موقت برای یک مدت زمان مشخص صورت می‌گیرد، مرد و زن بعد از موعد مقرر شده مجدا نامحرم می‌شوند، بدون اینکه حتی نیاز باشد صیغه طلاق خوانده شود.
اگرچه شاید از نظر عرفی صیغه موقت وجهه مثبتی نداشته باشد، در شرع اسلام و شیعه این امر طبق شرایطی مجاز در نظر گرفته شده است. مشکلات زنان مطلقه برای ازدواج دائم، بالا رفتن سن ازدواج دختران و نداشتن پشتوانه مالی مناسب برای تشکیل خانواده از جمله مسائلی هستند که باعث گرایش زنان، به صیغه موقت در ایران شده است.
ازدواج موقت برای زنان، درست است یا غلط؟
ایده ازدواج موقت تاریخ طولانی و بحث برانگیز از صدر اسلام تاکنون داشته است. گفته می‌شود این سنت در دوران قبل از اسلام نیز وجود داشته است، اما شرایط خاصی برای آن وجود نداشته است. در سال‌های اولیه اسلام، صیغه با شرایط خاص، به عنوان راهکاری عملی برای مردانی که در جنگ بوده‌اند و همچنین زائران و مسافرانی که مدت زمان زیادی دور از خانه بودند، کاربرد داشته است.
در جامعه حاضر نیز بسیاری صیغه موقت را راهی برای روبرو شدن معضلات اجتماعی رایجی مانند آشنایی زوج قبل از ازدواج دائم و ازدواج آسان‌تر برای زنان مطلقه می‌دانند. همچنین صیغه موقت به عنوان راهکاری برای مرد و زنی که ارتباط عاطفی یا جنسی ندارند، اما به خاطر یک شرایط خاص مانند (همسفر بودن، همخانه بودن یا همکاری نزدیک) ترجیح می‌دهند شرعا محرم باشند، در نظر گرفته شده است.
درواقع صیغه موقت راه حلی شرعی، برای زوج‌هایی است که در مدت زمان محدودی می‌خواهند باهم رابطه نزدیک داشته باشند، اما حداقل در آن بازه زمانی، نمی‌خواهند یا نمی‌توانند ازدواج دائم داشته باشند و زندگی مشترک تشکیل دهند. اما موضوع قابل توجه درمورد ازدواج موقت این است که برقراری صیغه موقت مانند دیگر احکام شرعی، شرایط و قوانین خاص خودش را دارد:
شرایط صیغه شدن به مرد متاهل
قانون و شرایط دیگر در صیغه موقت این است که مرد متاهل، برای صیغه کردن زن باید حتما از همسر دائمش اجازه گرفته باشد. حدیث دیگری نیز از معصومین نقل شده است که می‌فرماید اگر احتمال می‌دهید صیغه کردن زنی به زندگی مشترک شما (ازدواج دائم) تاثیر منفی می‌گذارد، از آن پرهیز کنید. متعاقبا می‌توان گفت زنان نیز باید از صیغه شدن به مرد متاهلی که همسرش را در جریان موضوع نگذاشته است و از او اجازه کسب نکرده پرهیز کنند. چرا که زندگی مشترک او را تحت تاثیر منفی قرار خواهند داد و صیغه موقت در این صورت از نظر اسلام مورد تایید نیست.
ازدواج موقت و صیغه با فرد زناکار
تفاوت ازدواج موقت با زنا و فحشا این است که برای آن قانون و شرایط خاصی تعریف شده است. یک حدیث از پیامبر (ص) ذکر می‌شود که از صیغه شدن به افرادی که زناکار هستند و یا کسانی که به خواندن صیغه، برای برقراری رابطه اهمیت نمی‌دهند، پرهیز کنید.
همچنین آیه 23 سوره نسا، به معرفی کسانی می‌پردازد که ازدواج چه به صورت دائم و چه موقت با آنها حرام است (برای مثال ازدواج با محارم).
حفظ عده عقد موقت
یکی از تصورات اشتباه در مورد صیغه موقت زنان این است که، افراد تصور می‌کنند پس از اتمام زمان صیغه، او می‌تواند هر زمانی که خواست به صیغه فرد دیگر درآید. در صورتی که یکی از شرایط صیغه موقت، حفظ عده آن است. عده به فاصله زمانی گفته می‌شود که از اتمام موعد یک عقد تا برقراری عقد بعدی باید برای زن وجود داشته باشد. درواقع پس از اینکه زن از صیغه موقت خارج شد، حداقل دو ماه باید صبر کند تا بتواند به صیغه یا ازدواج فرد دیگری در آید.
مزایای و معایب ازدواج موقت زنان
صیغه شدن و ازدواج موقت زنان در جامعه کنونی ایران می‌تواند مزایا و معایبی متعددی برای آنها در بر داشته باشد. در ادامه به بررسی تعدادی از نقاط مثبت و منفی ازدواج موقت برای زنان میپردازیم.
ارضای غریزه جنسی زنان از راه حلال و قانونی
سن ازدواج دختران در ایران، نسبت به سال‌های گذشته بسیار بالا رفته است. در شهرهای بزرگ ایران سن ازدواج دختران به سی‌سالگی نزدیک می‌شود، در حالیکه دختران در سن حدود 10 سالگی به بلوغ جسمی می‌رسند. درواقع در حال حاضر فاصله زمانی بلوغ جسمی فرد، تا زمانی که آماده پذیرش مسئولیت ازدواج یا تشکیل یک خانواده باشد، خیلی زیاد است؛ حال برای رفع نیازهای عاطفی و جسمی دختران و پسران چه باید کرد؟
بسیاری می‌گویند باتوجه به شرایط کنونی، صیغه موقت، یک راه حل عملی برای ارضای غریزه جنسی، بدون نیاز به تعهد سنگینی مانند ازدواج دائم است. یکی از کارشناسان موافق ایده صیغه موقت در ایران، در جواب به بیانات مخالفان در جوامع غربی که صیغه موقت را امری متهجرانه و خلاف حقوق انسانی می‌دانند پاسخ می‌دهد:
“چرا با ازدواج موقت مخالف هستید؟ در کشورهای غربی نیز روابط مشابهی باصیغه موقت تحت عنوان روابط پارتنرشیپی جود دارد. بهتر است این نوع روابط نیز تحت یک قانون مشخص قرار گیرند بجای اینکه در خیایان‌ها آزادانه و بدون قانون صورت گیرند چرا که واقعیت این است که دختران و پسران جوان روابط جنسی خارج از ازدواج دارند، اگر این روابط تحت یک چهارچوب اسلامی قرار گیرند از فحشا جلوگیری می‌شود .”
ازدواج زنان بیوه یا مطلقه
در جامعه ما، ازدواج مجدد زنان بیوه یا مطلقه با مشکلات فراوانی مواجه است. گفته می‌شود یکی از راه‌هایی که -هرچند موقت- می‌تواند برای آنها امنیت و حمایت ایجاد کند، ازدواج موقت است.
برخی از زنان مطلقه یا بیوه، به دلایل متعدد خودشان نیز تمایلی به ازدواج مجدد به صورت دائمی ندارند و ترجیح آنها برای صیغه شدن بیشتر است. چرا که ممکن است بعد از طلاق یا فوت همسر، به راحتی آمادگی ازدواج دائم مجدد و وارد شدن یک مرد جدید به زندگیشان را نداشته باشند.
علاوه بر این طبق آمار، بیش از 90 درصد زنان مطلقه یا بیوه با مشکلات اقتصادی برای تامین نیازهای مادی زندگی روبرو هستند. بسیاری از آنها به محض طلاق یا فوت همسر درگیر مسائلی مانند اجاره خانه و تامین معاش می‌شوند، به خصوص اگر فرزند نیز داشته باشند این مسئله برای آنها جدی‌تر خواهد شد. زنان مطلقه و بیوه در صورت شاغل شدن نیز ممکن است با تبعیض، خشونت و سوءاستفاده مواجه شوند. به طور کلی آنها امنیت شغلی کمتری نسبت به زنان دیگر در محیط کار دارند. یکی از دلایل اصلی برای گرایش زنان مطلقه و بیوه به ازدواج موقت نیاز زیاد آنها به وجود یک حامی مالی است.
اگرچه صیغه شدن راهکار اساسی برای رفع مشکلات ازدواج زنان مطلقه و بیوه نیست، اما احتمال اینکه صیغه موقت، در آینده تبدیل به ازدواج دائم شود نیز وجود دارد.
قانونی بودن فرزندان متولد شده
هدف از ازدواج موقت تشکیل خانواده نیست و اشخاصی که قصد تشکیل خانواده دارند باید ازدواج دائم نمایند. اما از جمله مزایای ازدواج موقت این است که کودکانی که از روابط صیغه‌ای متولد می‌شوند نیز “مشروع” هستند. این کودکان مانند کودکان دیگر از اموال پدرشان حق ارث می‌برند. ازدواج موقت این فرصت را ایجاد می‌کند که فرزندانی که در روابط خارج از ازدواج دائم متولد می‌شوند نیز، تحت کنترل و حمایت قانونی قرار گیرند.
ایجاد شناخت بیشتر و آمادگی لازم قبل از ازدواج دائم
همانطور که می‌دانیم یکی از مهمترین دلایل طلاق در جامعه حاضر، مشکلات زناشویی زن و شوهر در زندگی مشترک و نداشتن رضایت از رابطه جنسی با همسر است. صیغه موقت می‌تواند به عنوان راهکاری برای کسب شناخت بیشتر زوج قبل از ازدواج دائم استفاده شود.
به بیان دیگر دختر و پسر قبل از اینکه به زندگی مشترک وارد شوند می‌توانند بدون مشکل شرعی رابطه صمیمانه‌تری با هم برقرار کرده و در مورد مسائل جنسی نیز از هم شناخت بیشتری کسب کنند. در این صورت شاید بتوان به نحوی از شکل‌گیری زندگی مشترکی که در آن ریسک بالای طلاق به علت عدم تطابق روحیات جنسی وجود دارد، جلوگیری کرد.
معایب ازدواج موقت زنان
نبودن زیرساخت‌های فرهنگی پذیرش صیغه
هرچند ازدواج موقت از نظر موافقانش مزایای فراوانی دارد، در عرف و جامعه کنونی ایران به عنوان امری متداول پذیرفتنی نیست. به همین جهت، همواره نگاه سنگین و ملامت بار جامعه بر روی افرادی است که ازدواج موقت را تجربه کرده باشند، علی الخصوص دختران و زنان. برای مثال دختری را در نظر بگیرید که برای سه سال ازدواج موقت را با پسری تجربه کرده باشد. آیا بعد از تمام شدن مدت صیغه، پسر دیگری از او برای تشکیل زندگی مشترک و ازدواج دائم خواستگاری خواهد کرد؟ باتوجه به عرف جامعه کنونی ایران و به علت نبودن زیرساخت‌های فرهنگی پذیرش صیغه، می‌توان گفت مطمئنا خواستگاران دختر برای ازدواج دائم کاهش پیدا خواهند کرد.
قوانین جنسیتی نابرابر
برای صیغه موقت نیز مانند صیغه دائم مهریه تعیین می‌شود، مرد با پرداخت مهریه هر زمان بخواهد می‌تواند او را طلاق دهد. در واقع در صیغه موقت نیز، حق طلاق در صورت پرداخت مهریه با مرد است. از آنجایی که در صیغه موقت تعهد کمتری نسبت به ازدواج دائم وجود دارد، امکان اینکه مرد زن را به راحتی حتی قبل از موعد صیغه رها کند وجود دارد.
قانون دیگری که برای زن و مرد در صیغه شدن متفاوت این است که مرد می‌تواند 4 همسر دائم و هر تعداد زن صیغه‌ای که بخواهد به طور همزمان داشته باشد. اما زنان در هر زمان فقط باید به یک مرد تعهد داشته باشند (چه صیغه موقت چه دائم).
احتمال سواستفاده یا ترویج فحشا
تصور به اینکه این نوع ازدواج با معنویت و عفاف و پاکدامنی ناسازگار است، ممکن است باعث ایجاد مجالی برای سوء استفاده افراد فرصت‌طلب شود. افرادی که صرفا برای سوء استفاده عاطفی یا جنسی به طرف مقابل پیشنهاد صیغه شدن می‌دهند. درواقع برخی افراد سودجو، از لفظ “صیغه موقت” صرفا برای فریب دادن طرف مقابل برای توجیه شرعی بودن رابطه کمک می‌گیرند. درصورتی که همانطور که ذکر شد، صیغه موقت در قانون و اسلام برای شرایط خاصی در نظر گرفته شده است و تبصره‌های زیادی را شامل می‌شود. هرنوع رابطه‌ای را نمی‌توان به اسم صیغه، شرعی و اخلاقی نامید.
احتمال وابستگی و شکست عاطفی زن
گرچه موافقان ازدواج موقت بر این باورند که همین که فرد از ابتدا می‌داند رابطه‌ای موقت را تجربه خواهد کرد، شناخت متفاوتی نسبت به این قضیه پیدا می‌کند و خود این ذهنیت نسبت به ازدواج موقت در روحیه طرفین رابطه بسیار مؤثر است. اما با این حال نمی‌شود اثر عاطفی این قضیه را انکار کرد.
به طور کلی از نظر روانشناسی، برخلاف مردان که الزامی در ایجاد وابستگی عاطفی در رابطه جنسی برای آنها وجود ندارد، زنان ناخودآگاه به شریک جنسی خود، هرچند موقت باشد، وابستگی عاطفی پیدا می‌کنند. درواقع احتمال شکست عاطفی زنان، بعد از تمام شدن زمان صیغه موقت نیز در آنها وجود دارد. به تعادل روحی رسیدن طرفین و امنیت عاطفی از امتیازات ازدواج دائم است که در ازدواج موقت وجود ندارد.
شما می‌توانید در صورت تمایل، سوالات و تجربیات خود را درمورد مسائل ازدواج موقت و صیغه شدن در قسمت “پرسش و پاسخ” با ما در میان بگذارید.
ازدواج موقت، نوعی از ازدواج است که مدت زمان مشخص و محدودی دارد. صیغه شدن زنان، برای آنها مزایا و معایبی را به همراه خواهد داشت. از جمله مزایای صیغه موقت ارضای غریزه جنسی از راه حلال و قانونی، امکان ازدواج آسان زنان بیوه یا مطلقه، قانونی بودن فرزندان و راحتی در ارتباطات نزدیک غیرجنسی است.
از معایب صیغه شدن نیز می‌توان به نبودن زیرساخت‌های فرهنگی پذیرش صیغه در جامعه اشاره کرد. همچنین قوانین جنسیتی نابرابر، احتمال سوءاستفاده یا ترویج فحشا و احتمال وابستگی و شکست عاطفی زن نیز از معایب ازدواج موقت برای زنان می‌باشد.
به طور کلی می‌توان گفت ازدواج موقت در برخی شرایط برای زوج می‌تواند راهکار مناسبی باشد. مثلا برای زوجی که نامزد کرده‌اند و می‌خواهند قبل از ازدواج دائم، شناخت بهتری از هم کسب کنند. اما صیغه شدن و صیغه کردن باید شرایط و اصول خاصی داشته باشد. ازدواج موقت با مردان مجرد هوسباز و یا مردان متاهل تعدد طلب، تبعات منفی فراوانی بر فرد، خانواده و جامعه خواهد داشت. و از نظر قانون و اسلام نیز پذیرفته شده نیست.