چند سوال پژوهشی برای تحقیق

1. در انتخاب موضوع تحقیق چه مواردی باید مد نظر قرار گیرد؟
علاقه پژوهشگر: موضوع باید مورد علاقه پژوهشگر باشد. زیرا فرایند پژوهش علمی مستلزم صرف وقت، کوشش مستمر دقت ریزبینانه و قدرت تحمل بسیار است. از این رو در صورتی که پژوهش مورد علاقه پژوهشگر باشد، تحمل شداید مذکور بر وی آسان شده و با انگیزه‌ی بیشتری با مشکلات فرایند پژوهش روبرو می‌شود.
بدیع بودن: موضوع پژوهش باید چنان انتخاب شود که به حل مشکل یا کاهش آن منجر شده و مشمول دوباره کاری غیرقابل دفاع نباشد. تکرار یک پژوهش، که از هر نظر مشابه پژوهش‏های قبلی باشد، جز به منظور وارسی دقت پژوهشگر قبلی، نمی‌توان توجیه کرد.
پژوهش پذیربودن: در باره‌ی برخی از موضوع‌ها مورد نظر برای پژوهش، به واسطه ماهیت فلسفی و سیستم ارزشی زیربنایی آن‌ها، نمی‌توان با روش علمی به پژوهش پرداخت. مثلاً در مواردی که پژوهش محدود نشده باشد یا آن که امکان انجام دادن تحقیق در فاصله زمانی مورد نظر برای پژوهشگر فراهم نباشد. در چنین حالاتی انتخاب موضوع پژوهش قابل توجیه نیست.
اهمیت و اولویت: این نکته باید مورد نظر باشد که با توجه به دانش قابل دسترسی در باره‌ی موضوع تحقیق تا چه اندازه انجام دادن پژوهش جدید از اهمیت برخوردار است. آیا اجرای تحقیق از نظر اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی قابل توجیه می‌باشد؟ این نکته نیز مورد اهمیت است که یافته‌های تحقیق باید از اهمیت کافی برخوردار باشد.
توانایی پژوهشگر: در انتخاب موضوع تحقیق، پژوهشگر باید توانایی خود را مد نظر قرار دهد و بر پایه آن موضوع را انتخاب کند. توانایی تخصصی پژوهشگر در صورت‌بندی مسئله تحقیق و انجام دادن تحقیق نقش بسزایی دارد. فردی که به دانش زیربنایی زمینه مورد پژوهش تسلط ندارد، به دشواری می‌تواند حتی به بیان موضوع مناسب تحقیق بپردازد و طرح پژوهشی را تدوین کند و اجرا نماید.
منابع مادی: برای انجام تحقیق باید نیروی انسانی، ابزار اندازه‌گیری، بودجه، تجهیزات و وسایل لازم مادی را در دسترس داشته باشد. بنابراین پژوهشگر باید ابتدا از دسترسی به منابع مادی یاد شده اطمینان حاصل کند و سپس به انتخاب موضوع بپردازد.
منابع اطلاعاتی: در انتخاب موضوع باید به منابع اطلاعاتی دسترسی داشته باشد تا امکان بازنگری پژوهش‌های قبلی و برسی پیشینه تحقیق فراهم شود. در غیر این صورت باید به انتخاب موضوعی پرداخت که قبلاً در باره‌ی آن پژوهشی انجام نشده است.
به صرفه بودن: در انتخاب زمینه‌ی تحقیق باید اطمینان حاصل کرد که انجام دادن تحقیق در باره‏ی این موضوع، از جنبه‌ها‌ی علمی و نظری مقرون به صرفه باشد و فواید آن بیشتر از هزینه‌های آن باشد.
2. گزاره‌های تحقیق را نام برده و هر کدام را به تفکیک توضیح دهید؟
گزاره‏ها‏ی تحقیق شامل: هدف‏ها، فرضیه‏ها و سوال‏های تحقیق است.
هدف‏ها: در اجرای پژوهش‏ها‏ی علمی پس از بیان مسئله تحقیق پژوهشگر قصد خود را به صورت عملیاتی که از طریق مشاهده‌ی عینی قابل دستیابی است بیان می‌کند. در برخی از پژوهش‌ها محقق به جای طرح سوال‏ها‏ی تحقیق به صورت پژوهشی یا فرضیه، فقط به بیان هدف می‌پردازد. برای بیان هدف باید از یک فعل کنشی استفاده کرد.
سوال‏ها‏ی تحقیق: مسئله تحقیق در مطالعات کیفی و کمی می‏تواند به صورت سوال بیان شود. شکل سوالی بیان مسئله غالباً مرجع است. زیرا ساده و مستقیم می‏باشد و از نظر سادگی هم محقق را برای ایجاد طرحی که به سوال پاسخ دهد، هدایت می‌کند.
فرضیه‏های تحقیق: فرضیه تحقیق حدس بخردانه‏‏ای در باره سوال تحقیق، رابطه بین دو یا چند متغیر است. فرضیه‏ها به صورت جمله اخباری بیان می‌شود و نشانگر نتایج مورد انتظار است. یک فرضیه هیچ گاه اثبات یا ابطال نمی‏شود. بلکه بر اساس داده‏های بدست آمده، فقط تایید یا رد می‏شود. فرضیه‏ها به طور منطقی محتمل‏اند و شواهد تجربی محقق، وی را قادر می‌سازد که نتیجه بگیرد، نظر احتمالی، صحیح و منطقی است. همچنین آزمون تجربی فرضیه هنگامی امکان دارد که بتوان متغییرها را دستکاری، رده‌بندی و اندازه‌گیری کرد.
3. انواع سؤالات تحقیق را نام برده، توضیح داده و فرضیه را تعریف کنید؟
انواع سوالات تحقیق شامل سوالات توصیفی، سوالات رابطه‌ای و سوالات تفاوتی است.
سوالات توصیفی‏: از کلمه "چه می‌باشد"، "چیست" و "چگونه است" استفاده می‌شود. مثلاً طرز تفکر دانش‌آموزان نسبت به مسائل سیاسی - ‏اجتماعی چیست؟ در مطالعه پدیده‏های پیچیده از سوالات توصیفی استفاده می‏شود.
سوالات رابطه‏ای: چگونه رابطه‏ی دو یا چند متغیر مورد نظر قرار می‏گیرد. مثلاً چه رابطه‏ای بین مفهوم خود و پیشرفت تحصیلی وجود دارد.
سوالات تفاوتی: این سوالات با تفاوت سطوح متغیر‏ها سر و کار دارد و معمولاً به شکل زیر بیان می‌شود آیا بین پیشرفت تحصیلی دختران و پسران پایه‏ی پنجم تفاوتی وجود دارد؟! در این نوع سوال، سوالات به صورت جهت‌دار بیان نمی‏شود، زیرا سوالات پیش‌بینی هیچ‌گونه رابطه‏ای بین متغیر‏ها نیست.
4. استدلال قیاسی و استقرایی چیست؟ و چه نقشی در فرایند تحقیق ایفا می‌کنند؟
استدلال قیاسی به شرح دقیق هدف‌ها می‏پردازد. پس از تعیین هدف‏ها برخی فرضیات بنیادی و تعاریف کلیدی را بیان می‏کند و سپس محقق باید ساختار منطقی لازم را بر مبنای فرضیات بنیادی و تعاریف، برای دست‏یابی به هدف‏های تعیین شده، ایجاد کند. یعنی حرکت از کل به جزء است.
در حالی که استقرا بر مشاهده و استنتاج و تعمیم بر اساس مشاهدات تاکید دارد. حرکت از جزء به کل است. زیرا محقق بر اساس مشاهداتی محدود (نمونه)، نتایج را به کل جامعه تعمیم می‏دهد.
سقراط و افلاطون قیاس‌گرا بودند یعنی اول کل پدیده باید شناخته شود. سپس به جزء و اجزای آن توجه نمود، که در فرایند تحقیق موضوعاتی چون حقوق و علوم سیاسی کاربرد دارد.
استقراء هم ابتدا توسط ارسطو بنیان نهاده شد، اول اجزا شناخته و سپس به کل نتیجه می‏رسیم.
روش تحقیق یک روش استقرایی است، یعنی مطالعه منظم و دقیق یک پدیده.
5. سازه، مفهوم و متغیر را تعریف نموده و رابطه بین آن‌ها را توضیح دهید؟
مفهوم، ذهنیتی از واقعیت‏ها و رویداد‏ها‏ی قابل مشاهده است که معرف شباهت‏ها یا جنبه‏های مشترک میان آنها است. مفاهیم واژه‏های انتزاعی است که برای توضیح دادن و یا معنا دادن به تجربیاتمان از آن‌ها استفاده می‏کنیم.
سازه: برخی واژ‌ه‌ها مانند انگیزش، هوش، اضطراب، قابلیت اجتماعی که به صورت مستقیم قابل مشاهده نیستند و در سطح بالایی از تجرید (انتزاع) قرار دارند، سازه نامیده می‏شود. سازه‏ها غالباً از نظریه‌‏ها مشتق می‏شوند. مانند قابلیت اجتماعی که یک سازه است.
متغیر عبارت است از: ویژگی‏های واحد مورد مشاهده. متغیر، کمیتی است که می‌تواند از واحدی به واحد دیگر یا از یک شرایط مشاهده به شرایط دیگر مقادیر مختلفی را اختیار کند. برای بیان دقیق‌تر:
متغیر، نمادی است که اعداد یا ارزش‌ها به آن منتسب می‏شود.
رابطه‏ی بین سازه، مفهوم و متغیر یک رابطه‏ی منطقی یا تجربی‏ است که دو طرفه بوده. پس از انتخاب متغیر‏ها که بر اساس پیشینه‏ی تحقیق انجام گرفته است، فرضیه‏ها یا سوال‏های تحقیق مشخص شده، سپس تعریف عملیاتی متغیر‏ها عرضه می‏شود مرحله بعد تصمیم‌گیری در باره چگونگی اندازه‌گیری، گروه‌بندی یا دستکاری متغیر‏هاست.
6. انواع متغیر را بر اساس نقش آن‌ها در تحقیق نام برده و هر کدام را با مثال توضیح دهید؟
در یک تحقیق علمی برای پاسخ دادن به سوال‌ها‏ی تحقیق و یا آزمون فرضیه‏ها تشخیص متغیر‏ها امری ضروری می‏باشد. متغیر‏ها معمولاً از نظر نقش آن‌ها در تحقیق 5 دسته‏اند.
1- متغیر مستقل: یک ویژگی از محیط فیزیکی یا اجتماعی است که بعد از انتخاب، دخالت یا دستکاری شدن توسط محقق، مقادیری را می‏پذیرد تا تأثیرش بر روی متغیر دیگر (متغیر وابسته) مشاهده شود. مثلاً محقق می‏خواهد اثر دو نوع روش تدریس الف و ب را روی عملکرد ریاضی دانش‌آموزان کلاس پنجم برسی کند. وی سوال زیر را مطرح می‌کند: آیا تفاوتی بین عملکرد ریاضی دانش‌آموزان که با روش الف و ب آموزش دیده‌اند وجود داد؟ در این تحقیق روش تدریس متغیر مستقل است تا تأثیرش بر عملکرد ریاضی (متغیر وابسته) مورد مطالعه قرار گیرد. باید توجه داشت که تعداد و ماهیت متغیر مستقل در هر تحقیق به مسئله تحقیق بستگی دارد.
2- متغیر وابسته‏: متغیری است که تغییرات آن تحت تأثیر متغیر مستقل قرار می‏گیرد. یعنی متغیری است که نتایج حاصل از تغییرات متغیر مستقل بر روی آن آزمایش می‏شود. مثلاً در بررسی شیوه‏های تشویق بر یادگیری دانش‌آموزان، یادگیری متغیری وابسته است تا از تشویق بر آن‌ها اندازه‌گیری شود.
3- متغیر تعدیل کننده‏: متغیر کمی یا کیفی است که جهت یا میزان رابطه میان متغیرهای مستقل و وابسته را تحت تأثیر قرار می‏دهد. مثلاً در بررسی شیوه‏های مختلف تشویق بر یادگیری دانش‌آموزان دختر و پسر، محقق می‏خواهد تأثیر جنسیت را بر رابطه بین تشویق و یادگیری مورد مطالعه قرار دهد. که اینجا جنسیت متغیر تعدیل کننده است.
4- متغیر کنترل‏: در یک تحقیق اثر تمام متغیر‏ها را بر یکدیگر نمی‌توان به طور همزمان مورد مطالعه قرار داد. بنابراین محقق اثر برخی از متغیر‏ها را کنترل نموده، آن‌ها را خنثی می‏کند. این نوع متغیر‏ها، متغیر کنترل نامیده می‏شود. مثلاً «چه رابطه‏ای میان پیشرفت تحصیلی و عزت نفس دانش‌آموزان پسر، پایه پنجم وجود دارد؟» در اینجا اثر پایه تحصیلی و جنسیت بر پیشرفت تحصیلی و عزت نفس کنترل می‏شود. کنترل متغیر‏ها از 2 طریق امکان‌پذیر است.
4-1- کنترل‏های تحقیقی:که از نتایج تحقیقات قبلی شناسایی می‏شود. یعنی برخی متغیر‏ها اثرگذار بر متغیر‏های مستقل و وابسته مورد نظر قرار گرفته و کنترل می‏شود. به طور کلی کنترل تحقیقی را می‏توان به شیوه‏های زیر اعمال کرد.
انتساب تصادفی (آزمون‏ها به روش کاملاً تصادفی به سطوح متغیر مستقل نسبت داده می‏شود)
همتا کردن (گروه‏ها از متغیر‏ها‏ی مزاحم همتاسازی می‏شود)
تشکیل گروه‏ها‏ی همگن (دامنه محدودی از متغیر‏های کمی مزاحم یا سطح خاصی از متغیر‏ها‏ی کیفی مزاحم در نظر گرفته می‏شود تا تغییرات متغیر مزاحم کنترل شود)
استفاده از یک گروه به عنوان کنترل خودش (متغیر‏ها‏ی فردی ناخواسته از خود آزمودنی‏ها به عنوان گروه کنترل استفاده می‏شود).
4-2- کنترل‏ها‏ی آماری: این کنترل شامل تحلیل کوواریانس، رگرسیون سلسله مراتبی و اندازه‏گیری‏های مکرر می‏باشد.
5- متغیر مداخله‌گر‏: متغییری است که محقق برای استنتاج از نحوه تأثیر متغیر مستقل بر متغیر تابع مورد نظر قرار می‏دهد. تأثیرش را نه می‏توان کنترل کرد و نه به طور مستقل و مستقیم از سایر متغیر‏ها مشاهده کرد. لذا به این تأثیر در تحلیل نهایی اشاره می‏شود. متغیر مداخله‌گر به اعتبار درونی و بیرونی تحقیق اثری ندارد. مثلاً در تحقیقی که هدف آن بررسی تأثیر روش آموزش برنامه‏ای در مقایسه با سخنرانی برای درس ریاضی پایه پنجم است. متغیر مستفل روش تدریس و متغیر وابسته پیشرفت تحصیلی و یادگیری متغیر مداخله‌گر است بنابراین نقش متغیر‏های مداخله‏گر در تفسیر نتایج مد نظر قرار می‏گیرد.
7. مقیاس اندازه‌گیری متغیرها از دیدگاه ثرستون را نام برده و هر کدام را با مثال توضیح دهید؟
از نظر میزان دقت اندازه‌گیری، مقیاس‌ها به 4 دسته تقسیم می‌شوند.
1- مقیاس اسمی: ساده‌ترین و ابتدایی‌ترین مقیاس، مقیاس اسمی است. در مقیاس اسمی افراد همانند از نظر صفت ویژه‏ای در یک دسته قرار می‏گیرند. ویژگی‏ها صرفاً در مقوله‏هایی رده‌بندی می‏شوند؛ بی‏ آنکه هیچ رابطه‏ای ریاضی بین مقوله‏ها ضرورت داشته باشد. مثل شاد و غمگین یا تقسیم‌بندی نمره‏های بهره هوشی به دو دسته نمره‏های بالا و پایین. یا مثلاً جنسیت زن یا مرد.
2- مقیاس رتبه‏ای‏: رتبه‏ای یعنی ترتیب دادن. این مقیاس افراد یا اشیاء را از لحاظ صفت ویژه‌ای رتبه‌بندی می‏کند. در این مقیاس به تعداد افراد، رتبه وجود دارد. هر گاه تعداد مقوله‏های ترتیبی کمتر از تعداد افراد باشد برای تحلیل‏ها‏ی آماری معمولاً مقیاس اسمی به جای مقیاس تر‏تیبی در نظر گرفته می‏شود. مثلاً طبقه‏ی اجتماعی یک مقیاس ترتیبی ست ولی برای سهولت در امر تحلیل آماری به صورت مقیاس اسمی در نظر گرفته می‏شود. مثلاً: مشخص کردن ترتیب دانش‌آموزان بر حسب شادی.
3- مقیاس فاصله‏ای: این مقیاس نه تنها مقیاس اشیاء را بیان می‏کند بلکه فاصله‏ی بین آن‏ها را نیز مشخص می‏سازد به علاوه در این مقیاس مبداء صفر وجود ندارد. مقیاس فاصله‏ای با فراهم آوردن واحد ثابت اندازه‏گیری به تفاوت بین اعداد معنا می‏دهد. مثلاً نمره‏ی دانش‌آموزی 95 و نمره‏ی دیگری 85 است. دانش‌آموز اول نه تنها رتبه‏ی بالا‏تری نسبت به دومی دارد، بلکه کار‏کرد او 10 نمره از کارکرد دانش‌آموز دومی بهتر است.
4- مقیاس نسبتی: در بین تمام مقیاس‏ها، مقیاس نسبتی بهترین و دقیق‌ترین نوع مقیاس است. اگر اطلاعات کاملاً کمی باشد می‌توان از این مقیاس استفاده کرد. این مقیاس دارای ارزش صفر حقیقی می‏باشد. یعنی نقطه‏ای در مقیاس که نمایانگر فقدان کامل ویژگی مورد اندازه‌گیری است. مثل قد، وزن، سرعت.
8. هدف از بررسی پیشینه تحقیق را توضیح دهید (اهداف بررسی پیشینه تحقیق)؟
بررسی پیشینه تحقیق معمولاً نقدی از دانش موجود در ‏باره‏ی موضوع پژوهش است. اگر بررسی پیشینه به درستی صورت گیرد به بیان مسئله کمک می‏کند و یافته‏های تحقیق را به پژوهش‌های قبلی متصل می‏سازد. مقاصد بررسی پیشینه تحقیق:
1- تعریف و تحدید مسئله‏: محقق با بررسی پیشینه، ابتدا با تحقیقات عمده و گسترده موضوع مورد مطالعه آشنا و سپس موضوعات فرعی را مشخص نموده و مسئله تحقیق را تحدید می‌کند.
2- قرار دادن یافته‏ها‏ی تحقیق در چارچوپ تحقیقات قبلی: با بررسی پیشینه، محقق بیان می‏کند که تحقیقات قبلی چه سهمی در روشن شدن مسئله مورد بررسی داشته و تحقیق کنونی چه نقشی در گسترش دانش در باره مسئله مورد بررسی خواهد داشت.
3- اجتناب از دوباره کاری: بررسی کامل پیشینه، محقق را قادر می‏سازد که از تکرار‏های ناخواسته خودداری کند. فقط یک تحقیق را که با روش مشابهی صورت گرفته ولی به نتایج معنی‌داری نرسیده است می‏توان با تجدید نظر در بیان مسئله یا روش اجرا، تکرار کرد.
4- انتخاب روش‌ها و ابزار اندازه‏گیری دقیق‌تر: با بررسی پیشینه می‏توان از روش‌های مورد استفاده در تحقیقات قبلی از جمله ابزار اندازه‌گیری، روش نمونه‌گیری و امثال آن، آگاه شد و به نقاط قوت و ضعف آن‏ها پی برد. بنابراین پژوهشگر می‌تواند طرح تحقیق مناسبی را برای موضوع مورد نظر خود انتخاب کند.
9. فرایند بررسی پیشینه‌ی تحقیق را توضیح دهید؟
با برسی تحقیقات قبلی و تدوین پیشینه‌ي تحقیق باید منابع اطلاعاتی مرتبط با موضوع جایابی شود و مورد تحلیل قرار گیرد.
1- مشخص کردن واژگان کلیدی مرتبط با مسئله تحقیق: برای انتخاب واژگان کلیدی (توصیف‌گرها) پژوهش‌گر می‌تواند مفاهیم تشکیل دهنده و مرتبط با موضوع تحقیق را مورد توجه قرار دهد.
2- جست‌جو منابع اطلاعاتی از جمله نمایه‏ها، چکیده‌نامه‏ها و کتاب‏های مرتبط با موضوع تحقیق. برای این امر می‏توان پایگاه‏های کامپیوتری داده‏ها را نیز مورد نظر قرار داد و اطلاعات پژوهشی بالقوه را ارزیابی کرد.
3- یافتن عنوان مقاله‏های مرتبط با موضوع تحقیق
4- جایابی نسخه‌هایی از مقاله‏های مورد نظر
5- گزینش مقاله مرتبط (حذف مقاله‏ها یا گزارش‏های نامربوط)
6- طبقه‌بندی مقاله‏ها بر حسب موضوع یا اهمیت (اختیاری)
7- تهیه چکیده یا خلاصه از گزارش‏ها‌ی مربوط‏
8- تهیه‏ی کتاب‌شناسی کامل
9- نقد مقاله‌ها و گزارش‌ها (یعنی یافته‏های بدست آمده در رابطه با هدف‏های تحقیق مورد قضاوت قرار گیرد)
10- تدوین چارچوب نظری و یا تجربی تحقیق.
10. تقسیم‌بندی تحقیقات بر مبنای هدف را نام برده و توضیح دهید؟
تحقیقات علمی بر اساس هدف تحقیق به 3 دسته تقسیم می‏شوند.
1- تحقیق بنیادی: هدف آزمون نظریه‏ها، تبیین روابط بین پدیده‏ها و افزودن به مجموعه دانش موجود در یک زمینه خاص است. تحقیقات بنیادی نظریه‏ها را بررسی کرده و آن‌ها را تایید، تعدیل یا رد می‏کند. با تبیین روابط بین پدیده‏ها، به کشف قوانین و اصول علمی می‏پردازد. این تحقیقات نتیجه‏گرا بوده و در رابطه با نیاز‏های تصمیم‌گیری انجام نمی‌شود. مثلاً «بررسی تحول استدلال منطقی نزد کودکان» تحقیقی بنیادیست.
2- تحقیق و توسعه: فرایندی جهت تدوین و تشخیص مناسب بودن یک فرآورده آموزشی (طرح‌ها، روش‌ها و برنامه‌های درسی) انجام می‏شود. هدف اصلی آن، تدوین یا تهیه برنامه‌ها و طراحی و ... است. به طوری که ابتدا موقعیت نا‏معین خاصی مشخص شده و بر اساس یافته‏های پژوهشی، طرح یا برنامه ویژه آن تدوین و تولید می‏شود. برای مثال در مراحل اصلی چرخه تحقیق و توسعه برای تدوین برنامه درسی کاربرد دارد.
3- تحقیق کاربردی: هدف آن، توسعه دانش کاربردی در یک زمینه خاص است. این تحقیقات به سمت کاربرد علمی دانش هدایت می‌شود. نتایج این نوع تحقیقات در تعلیم و تربیت، مثلاً در طراحی برنامه‏های درسی و... به کار می‌رود.
11. انواع تحقیقات توصیفی را نام برده یکی را توضیح دهید؟
انواع تحقیقات توصیفی عبارتند از: - تحقیقات پیمایشی - تحقیق همبستگی - اقدام پژوهشی - بررسی موردی - تحقیق پس – رویدادی (علی – مقایسه‌ی)
تحقیقات پیماشی (مطالعه میدانی): برای بررسی توزیع ویژگی‏های یک جامعه آماری روش تحقیق پیماشی بکار می‏رود. این نوع تحقیق برای پاسخ به سوالات پژوهشی از نوع زیر مورد استفاده قرار می‏گیرد.
ماهیت شرایط موجود چگونه است؟ چه رابطه‏ای میان رویداد‏ها وجود دارد؟ وضعیت موجود چگونه است؟
تحقیق پیماشی را بر حسب حجم جامعه مورد مطالعه می‏توان، تحقیق پیمایشی در مقیاس کوچک، یا مقیاس بزرگ نام نهاد. برخی از نویسند‏گان تحقیق تحولی را از زیر مجموعه‏ای از تحقیقات پیماشی و برخی دیگر زیر مجموعه توصیفی محسوب می‏کنند. تحقیقات تحولی به بررسی روند‌ها و تحویل پدیده‌ها مورد بررسی در طول زمان می‌پردازد. نکته: تحقیق توصیفی شامل مجموعه روش‌هایی است که هدف آن‌ها توصیف کردن شرایط یا پدیده‌های مورد بررسی است. اجرای تحقیق توصیفی می‌تواند صرفاً برای شناخت بیشتر شرایط موجود یا یاری دادن به فرایند تصمیم‌گیری باشد.
12. تحقیق پیمایشی چیست؟ و چه انواعی دارد توضیح دهید؟ (قسمت اول در سوال 11 پاسخ داده شده)
تحقیقات پیمایشی به 3 دسته تقسیم می‏شود:
1- روش مقعطعی: به منظور گرد‏آوری داده‏ها در باره یک یا چند صفت در یک مقطع از زمان، از طریق نمونه‌گیری از جامعه انجام می‏شود. این نوع پژوهش به توصیف جامعه بر اساس یک یا چند متغیر می‏پردازد. مثلاً تهیه گزارش مالی 3 ماهه.
2- روش طولی: در این روش داده‏ها در طول زمان و یا به عبارت دیگر در زمان‏های مختلف گرد‏آوری می‏شود تا تغییرات بر حسب زمان بررسی شده و به رابطه این متغیر‏ها از نظر تغییرات در طول زمان پی‏برده شود. 3 نوع برسی طولی وجود دارد:
2-1 بررسی روند فرایند‏ها مثل بررسی سیر تحول ثبت نام دانشجویان دختر در دانشگاه‏ها
2-2 بررسی گروه ویژه مثل پیشرفت تحصیلی دانشجویان دانشکده‏های جامعه شناسی و علوم تربیتی ورودی سال 70
2-3 بررسی گروه منتخب، معمولاً پاسخ به این سوال مورد نظر است چه تغییراتی در افراد خاصی (گروه منتخب) به وجود آمده و علت چه بوده
3- روش دلفی: (اسفاده از جمع نظر متخصصان، تصمیم‌گیری خبرگان) زمانی که بخواهیم در باره اتفاق نظر یک جمع صاحب نظر در باره یک موضوع خاص به بررسی بپردازیم از روش دلفی استفاده می‏شود. مثلاً بررسی نظر هیات علمی دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی در باره مسائل و مشکلات رشته‏ها در دانشگاها می‏توان از روش دلفی استفاده کرد.
13. تحقیقات همبستگی دو متغیره و اقدام پژوهی را توضیح دهید؟
تحقیقات همبستگی دو متغیره: در این تحقیقات هدف، تعیین میزان هماهنگی تغییرات دو متغیر است. برای این منظور بر حسب مقیاس‏های اندازه‏گیری تغییرها، شاخص‌های مناسبی اختیار می‏شود. از آنجا که در اکثر تحقیقات همبستگی 2 متغیر از مقیاس فاصله‌ای با پیش‌فرض توزیع نرمال دو متغیری برای اندازه‏گیری متغیر‏ها استفاده می‌شود، لذا ضریب همبستگی محاسبه شده در این گونه تحقیقات ضریب همبستگی گشتاوری پیرسون است. برای مثال 2 پژوهشگر برای آزمون رابطه «اسناد‏های درونی و با ثبات» با متغیر «احساس لیاقتی» در عملکرد موفق فرضیه‌هایی را آزمون قرار دارند و برای آن از ضریب همبستگی 2 متغیری پیرسون استفاده کردند.
اقدام پژوهشی: هدف، توصیف شرایط یا پدیده‏های مربوط به نظام آموزشی می‏باشد. با استفاده از آن می‏توان موقعیت‏های نا‏معین ملموس مربوط به اقدام‌ها و عملیات آموزشی را مشخص کرد و در بهبودی آن کوشید. این نوع تحقیق می‏تواند باز خورد لازم برای بهبود واحدهای آموزشی، فرایند یاد‏دهی – یادگیری و نیز ارزیابی آموخته‏ها فراهم آورد. یکی از مزیت‌های اقدام پژوهی آن است که پژوهشگر بر اساس نتایج بدست آمده می‏تواند تعدیل یا تغییر لازم را با فاصله به عمل آورد. اقدام پژوهی 4 مرحله دارد.
1- تشخیص و برنامه‌ریزی
2- اقدام برای رفع مشکل
3- مشاهده برای نمایان ساختن میزان تغییرات انجام شده جهت رفع مشکل
4- تحلیل و تعدیل
14. انواع پرسش‌نامه، اجزاء پرسش‌نامه و نکات ضروری که در تدوین پرسش‌نامه باید رعایت کنیم را توضیح دهید؟
اجزای پرسش‌نامه شامل:
1- نامه همراه یا مقدمه‏ای برای آماده کردن پاسخ دهنده جهت تکمیل پرسش‌نامه: در این قسمت از گردآوری داده‏ها به وسیله‏ی پرسش‌نامه و ضرورت همکاری پاسخ دهنده در عرضه داده‏های مورد نیاز است. در این صورت باید هدف کلی پژوهش بیان شده و پاسخ دهنده با گزاره‏های خاص تحقیق آشنا شوند. سپس پرسش‌نامه در فراهم آوردن داده‏های مورد نیاز اشاره شود. باید سعی شود که پاسخ دهنده به همکاری در تکمیل پرسش‌نامه بر انگیخته شود. برای این منظور باید بر با ارزش بودن داده‏های حاصل از پرسش‌نامه تاکید شود. همچنین باید به این نکته اشاره کرد که داده‏ها‏ی حاصل از پرسش‌نامه محرمانه بوده و به منظور دیگری مورد استفاده قرار نمی‏گیرد.
2- دستورالعمل: در این قسمت محقق سعی می‏کند که پاسخ دهنده را با چگونگی پاسخ به سوالات آشنا کند. در طی آن رعایت این نکات ضروری است هر نوع سوال پرسش‌نامه و چگونگی پاسخ دادن به آن تشریح می‏شود – تاکید بر رعایت دقت نسبت به پاسخ دادن به سوالات - تاکید بر این که پرسش‌نامه تا تاریخ معینی تکمیل و به پرسش‌گر تحویل داده می‏شود. باید به خاطر داشت که دستورالعمل باید قابل فهم باشد چون دستورالعمل‏های پیچیده باعث سر درگمی پاسخ دهنده می‏شود و بر ماهیت پاسخ‏ها اثر می‏گذارد.
3- انواع سئوال‌ها (گویه‌ها): اولین قدم در این مرحله تعیین متغییرهای پژوهش است. پس از ان محقق می‌تواند در مورد نوع سوالاتی که می‌تواند متغییرها را اندازه‌گیری کند، تصمیم گیرد.
الف- سوالات بسته – پاسخ: در این حالات مجموعه‏ای گزینه ارائه می‏دهد تا پاسخ دهنده از میان آنها یکی را انتخاب کند.
ب- سوالات باز- پاسخ: در این حالت پاسخ دهنده می‏تواند پاسخ را به اختیار خود بیان کند که می‏تواند از چند جمله تا چند کلمه باشد، باید یادآور شد که تجربه و تحلیل این داده‏ها مشکل بوده و نیاز‏مند یک سیستم کدگذاری ویژه می‏باشد.
سوالات بسته - پاسخ: 2 حالت دارد. یکی حالت چند جوابی است که پاسخ دهنده یکی از گزینه‏ها را انتخاب می‏کند. دیگری حالت مقیاس چند درجه‏ای است. یعنی پاسخ دهنده موضوع خود را در یک طبقه بیان می‏کند. (موافق، مخالف، بی‌طرف)
در تدوین پرسش‌نامه باید این نکات را رعایت کرد:
1- از سوالات نامفهوم و مبهم پرهیز شود. یعنی سوالات دقیق و روشن باشد.
2- از سوالاتی که پاسخ دهنده را به پاسخ خاص هدایت می‏کند پرهیز شود. یعنی سوالات جهت دار نباشد.
3- از سوالات پیچیده پرهیز شود.
4- از سوالات دو وجهی که شامل 2 سوال در یک پرسش است پرهیز شود.
5- تا جایی که امکان دارد از ارائه سوالات منفی خود‏داری شود. زیرا ممکن است پاسخ دهنده ناخودآگاه متوجه آن‌ها نشده و آن‌ها را نادیده بگیرد. در صورت استفاده بهتر است آن‌ها را درشت کرده یا زیر آنها خط کشید.
6- از بیان سوالات مستقیم که موجب تحریک حساسیت آزمودنی شده یا در وی ایجاد مقاومت می‏کند پرهیز شود. (در این حالت بهتر است سوالات به صورت غیرمستقیم بیان شوند)
7- از تنظیم سوالاتی که آزمودنی پاسخ آنها را در دسترس ندارد، خودداری می‏شود.
15. انواع مصاحبه را نام برده و هر کدام را توضیح دهید؟
به 3 دسته تقسیم می‏شود.
1- مصاحبه سازمان یافته: یعنی مصاحبه‌گر از قبل سوالات را فراهم کرده و در اختیار مصاحبه شوند‏گان قرار می‏دهد. (جواب‌ها معمولاً کوتاه و از قبل مشخص است)
2- مصاحبه نیمه‌سازمان یافته: سوالات از قبل طراحی شده و هدف کسب اطلاعات عمیق از مصاحبه شونده است. این روش با انعطاف‌پذیری به تنظیم سوالات بر اساس پاسخ‏های آزمودنی می‏پردازد. در این مصاحبه پاسخ‏ها مورد وارسی بیشتر قرار می‏گیرد و از آزمودنی با سوالات، با سوال "چرا" توضیح بیشتر خواسته می‏شود. (جواب‏ها از چهارچوب خارج نشده و خارج از موضوع نباشد)
3- مصاحبه سازمان نیافته: (آزاد) با آزادی کامل تمام مطالب را به روش و زبانی که خود انتخاب می‏کند، بیان می‏دارد. هدف جمع‌آوری اطلاعات کیفی است. بیشتر در روان درمانی بکار می‏رود. مصاحبه‏گر از قبل سوالات را آماده نمی‏کند.
16. اعتماد و اعتبار در تحقیق را با ذکر مثال به طور کامل توضیح دهید؟
قابلیت اعتماد: یکی از ویژگی‌های فنی ابزار اندازه‌گیری است. قابلیت اعتماد به این صورت تعریف می‏شود: "همبستگی میان یک مجموعه از نمرات و مجموعه دیگری از نمرات در یک آزمون معادل که به صورت مستقل بر یک گروه آزمودنی بدست آمده است". معمولاً دامنه ضریب قابلیت اعتماد از صفر (عدم ارتباط) تا 1+ (ارتباط کامل) است. ضریب قابلیت اعتماد نشانگر آن است که تا چه اندازه ابزار اندازه‌گیری ویژگی‏های با ثبات آزمودنی و یا ویژگی‏های متغیر و موقتی وی را می‏سنجد.
شیوه‏های محاسبه ضریب قابلیت اعتماد:
1- اجرای دوباره‏ی آزمون (روش باز آزمایی)، ارائه یک آزمون بیش از یک بار در یک گروه آزمودنی تحت شرایط یکسان می‏باشد. (مثال نداشتن کتاب)
2- روش موازی یا استفاده از آزمون‏ها‏ی همتا: یکی از روش‏های متداول ارزیابی قابلیت اعتماد در اندازه‏گیری‏های روانی – تربیتی استفاده از آزمون‏های همتاست.
3- روش تنصیف (دو نیم کردن): این روش برای تعیین هماهنگی درونی یک آزمون بکار می‏رود. برای محاسبه ضریب قابلیت اعتماد کل آزمون از فرمول اسپیرمن – براون استفاده می‏شود. مثال: آزمونی با 80 سوال و 35 دانشجو ارائه شده آزمون به دو نیم تقسیم شده
4- روش کودر‏–‏ ریچاردسون: کودر و ریچاردسون دو فرمول با عنوان‌های (20- kr) و (21- kr) را برای محاسبه هماهنگی درونی ارائه کرده‌اند.
5- روش آلفای کرونباخ: این روش برای محاسبه هماهنگی درون ابزار اندازه‌گیری از جمله پرسشنامه یا آزمون‌هایی که خصیصه‌های مختلف را اندازه‌گیری می‌کند به کار می‌رود.
عوامل موثر بر قابلیت اعتماد: طول زمان به خصوص زمانی طولانی اعتماد را بالا می‌برد، سئوالات مشابه از نظر محتوی و دشواری متوسط اعتماد را بالا می‌برد، و ماهیت متغییر اندازه‌گیری نیز ضریب قابلیت اعتماد را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
اعتبار اندازه‌گیری: مفهوم اعتبار پاسخ به این سوال است که ابزار اندازه‏گیری تا چه حد خصیصه مورد نظر را می‏سنجد. ابزار اندازه‏گیری ممکن است برای خصیصه‏‏ای دارای اعتبار باشد و برای دیگری فاقد اعتبار باشد. روش‏های متعددی برای تعیین اعتبار ابزار اندازه‌گیری وجود دارد که عبارتند از:
اعتبار محتوا: معمولاً برای بررسی اجزای تشکیل دهنده ابزار اندازه‏گیری به کار برده می‏شود. مثلاً برای یک آزمون پیشرفت تحصیلی باید اعتبار محتوا آن مورد نظر قرار گیرد. (اعتبار محتوا به قضاوت داوران بستگی دارد)
اعتبار ملاکی عبارت است از: کارآمدی یک ابزار اندازه‏گیری در پیش‌بینی رفتار یک فرد در موقعیت‏های خاص، به عبارت دیگر عبارت است از همبستگی بین نمرات آزمون و نمره ملاک. اعتبار ملاکی بر 2 نوع است.
اعتبار پیش‌بین و اعتبار هم زمان.
مثال اعتبار پیش‌بین: 882 مرد و زن به یک آزمون رغبت شغلی پاسخ دادند. آن‌ها 12 ساله بودند. در 19 سالگی مجدداً مورد بررسی قرار گرفتند. 51 درصد به شغل مورد انتخاب خود مشغول بودند. این داده‏ها اعتبار پیش‌بین این ابزار را نشان می‏دهد.
اعتبار هم زمان هم در مواردی به کار می‏رود که داده‏های حاصله از 2 اندازه‏گیری در یک زمان در دسترس باشد.
اعتبار سازه: نمایانگر آن است که ابزار اندازه‏گیری تا چه اندازه یک سازه یا خصیصه را که مبنای نظری دارد می‏سنجد. از جمله شیوه‏های تعیین اعتبار سازه:
تفاوت‏های گروهی برای (مثال پیش‌بینی کودکان و بزرگسالان در بلوغ اجتماعی که با هم تفاوت دارند یک اعتبار سازه است)
تغییرات: (مثلاً اگر آزمونی مهارت‌های کلامی را می‏سنجد با افزایش سن آزمودنی‏ها نمرات تغییر می‏کند)
اعتبار همگرا و واگرا: (چند خصیصه از طریق 2 یا چند روش اندازه‏گیری شوند، اگر هم بستگی نمرات بالا باشد همگرا و واگرا پایین باشد واگرا است)
اعتبار عاملی: صورتی از اعتبار سازه است که از طریق تحلیل علمی بدست می‏آید.
17. جامعه و نمونه آماری را تعریف نموده و انواع رو‌ش‌های نمونه‌گیری را توضیح دهید؟
یک جامعه آماری عبارتست از: مجموعه‏ای از افراد و یا واحد‏ها که دارای حداقل یک صفت مشترک باشند. تعریف جامعه آماری باید جامع و مانع باشد. یعنی باید چنان بیان شود که از نقطه نظر زمانی و مکانی هم واحد‏های مورد مطالعه را در بر گیرد.
نمونه آماری بخشی از جامعه آماریست که دارای ویژگی‏های کل جامعه است و می‏توان نتایج حاصل از مطالعه بر روی آن را به کل جامعه تعمیم داد. (همان نگرش استقراء می‌باشد)
روشهای نمونه‏گیری:
الف) گردآوری داده‏ها از طریق شمارش کامل افراد (سرشماری)
ب) گرد‏آوری داده‏ها از طریق نمونه‏گیری.
متداول‌ترن روش‌های نمونه‌گیری به شرح زیر است:
نمونه‌گیری تصادفی: در این نوع نمونه‏گیری به هر یک از افراد جامعه احتمال مساوی داده می‏شود تا در نمونه انتخاب شود. . این روش خود به دو صورت انجام می‏شود. شیوه‏ی قرعه‌کشی و شیوه استفاده از جداول اعداد تصادفی.
نمونه‌گیری سیستماتیک: برای انتخاب یک نمونه به حجم nاز یک جامعه به حجم N ابتدا حجم جامعه را بر حجم نمونه تقسیم می‏کنیم تا فاصله نمونه‏گیری مشخص شود. سپس یک عدد تصادفی را چنان انتخاب می‏کنیم که کوچک‌تر یا مساوی فاصله نمونه‏گیری باشد.
نمونه‏گیری طبقه‏ای: این روش کاربردی‌ترین روش می‏باشد و در اکثر تحقیقات از آن استفاد می‏شود. در این روش واحد‏های جامعه مورد مطالعه در طبقه‏هایی که از نظر صفت متغیر همگن‌تر هستند، گروه‌بندی می‏شوند، تا تغییرات آن‌ها در درون گروه‌ها کمتر شود پس از هر یک از طبقات تعداد نمونه انتخاب می‏شود.
نمونه‏گیری خوشه‏ای: در صورتی که فهرست کامل از افراد جامعه مورد مطالعه در دسترس نباشد باید افراد جامعه را در دسته‏هایی خوشه‌بندی کرد. مثل تعداد بیکاران در کل ایران.
نمونه‏گیری چند مرحله‏ای: در این روش افراد جامعه با توجه به سلسله مراتبی از واحد‏های بزرگ‌تر به واحد‏های کوچک‌تر، از انواع واحد‏های جامعه انتخاب می‏شوند.
18. مراحل تدوین گزارش یافته‌های تحقیق را به صورت مقاله علمی توضیح دهید؟
1- عنوان: عنوان باید کوتاه و گویا، باید واژگان آن بیشتر از 15 واژه نباشد.
2- نام پژوهشگر یا پژوهشگران و همکاران: نام پژوهشگر و همکاران به ترتیب به میزان همکاری در اجرای طرح تحقیق، آورده می‏شود.
3- وابستگی سازمانی نویسندگان تحقیق: دانشگاه، محل کار یا سازمان مربوطه
4- چکیده: پس از تدوین سایر قسمت‏های مقاله، چکیده تدوین می‏شود. باید به طور خلاصه به بیان هدف نوع طرح تحقیق، آزمودنی‌ها، نحوه‏ی انتخاب آن‌ها و ابزار اندازه‏گیری اشاره کرد.
5- واژگان کلیدی تحقیق
6- طرح تحقیق:
1-6- مقدمه
2-6- بیان مسئله تحقیق (سوال آغازین تحقیق مطرح می‌شود)
3-6- ضرورت و اهمیت تحقیق
4-6- اهداف تحقیق
5-6- تعریف عملیاتی متغیر‌های تحقیق
7- ادبیات و پیشینه تحقیق
1-7- ادبیات تحقیق
2-7- پیشینه تحقیق: انجام شده در داخل کشور، انجام شده در خارج کشور
3-7 بازنویسی سوال یا سوالات تحقیق
4-7- تدوین مدل مفهومی تحقیق و بیان فرضیات تحقیق
8- روش تحقیق
1-8- مشخص کردن نوع روش تحقیق: بر مبنای هدف، بر مبنای نحوه‌ي جمع آوری اطلاعات
2-8- ابزار تحقیق (مشاهده، مصاحبه، پرسش‌نامه)
3-8- نحوه‌ی جمع‌آوری اطلاعات
4-8- مشخص کردن جامعه آماری، نمونه آماری و روش نمونه‏گیری
5-8- مشخص کردن آزمون‌ها‏ی آماری توصیفی و استنباطی برای تجزیه و تحلیل اطلاعات
9- جمع‏آوری و تجزیه و تحلیل داده‏ها
1-9- توضیح نحوه‌ی جمع‌آوری اطلاعات
2-9- تجزیه و تحلیل توصیفی اطلاعات
3-9- تجزیه و تحلیل استنباطی به منظور آزمون فرضیه‏ها
4-9- مشخص نمودن تایید یا رد فرضیه‌ها
10- نتیجه‏گیری و پیشنهادات
1-10- بیان خلاصه‏ای از نتایج تحقیق و نتایج حاصل از آزمون فرضیه‏ها
2-10- مقایسه نتایج حاضر با تحقیقات انجام شده قبلی در این رابطه
3-10- بیان محدودیت‏های تحقیق
4-10- تدوین پیشنهادات تحقیق
11- مراجع و رفرنس‌ها
12- ضمایم

+ نوشته شده در سه شنبه پانزدهم فروردین ۱۳۹۱ ساعت 9:22 توسط نــاصــر قــربـــانی  | 

منبع: qiu.blogfa.com