اسب بالدار واقعی در ایران

به نقل از تسنیم، نتایج کاوشی از محوطه کلگ گنبد جهانگیر ایوان، حکایت از ساسانی بودن سازه‌های معماری در حاشیه رود کنگیر دارد و منجر به کشف و نمایان شدن نقوشی حیوانی همچون اسب بالدار شده است.

لیلا خسروی، سرپرست هیأت برنامه کاوش در محوطه گنبد جهانگیر در این باره گفت:

تحقیقات تیم کاوش در محوطه گنبد جهانگیر (کلگ) در ادامه مطالعات باستان‌شناسی در حوضه رودخانه کنگیر، منجر به کشف و نمایان شدن فضاهای معماری و گچ‌بری‌های بی‌نظیر و منحصربه‌فرد با نقوش حیوانی (اسب بال‌دار)، انسانی و گیاهی در انواع مختلف شد.

وی ضمن اشاره به اینکه محوطه بزرگ گنبد جهانگیر یکی از سه محوطه‌ای بود که به دلیل ساخت سد کنگیر، کاوش آن در دستور کار پژوهشکده باستان‌شناسی قرار گرفت، اظهار داشت:

با توجه به کمبود منابع و پژوهش‌های باستان‌شناسی، به‌خصوص درباره ساخت این نوع بافت‌های مسکونی و وضعیت شهرها و روستاهای دوران تاریخی در غرب ایران که در صدر اسلام نیز به حیات خود ادامه دادند، اهمیت و ضرورت اجرای این برنامه قابل‌توجه بود.

خسروی یافته‌های سفالین را مهم‌ترین یافته‌های منقول حاصل از کاوش دانست و افزود:

در میان این مجموعه، سفال‌های شاخص دوران اشکانی در لایه‌های زیرین و سفال‌های شاخص دوره ساسانی هم‌زمان با ساخت بنا و سفال‌های اسلامی به‌مقدار کم مربوط به فازهای استقرار عشایری به‌دست آمد.

او به دیگر  آثار به‌دست‌آمده در این کاوش همچون  یافته‌های سنگی، فلزی، شیشه‌ای و بقایای استخوانی جانوری و گیاهی اشاره نمود و گفت:

یافته‌های سنگی اعم از سنگ آسیاب، مشته‌سنگ، هاون، سنگ وزنه، سنگ چاقوتیزکن بود که نوع معیشت ساکنان محوطه در فاز عشایری را برای ما مشخص می‌کند.

خسروی با بیان اینکه بر اساس شواهد، بنای کلگ با طرح و نقشه قبلی احداث شده، ادامه داد:

موقعیت ویژه این منطقه در زاگرس مرکزی و واقع شدن بر سر یکی از راههای باستانی مهم و استراتژیک بین‌النهرین و وجود رودخانه کنگیر می‌تواند از پارامترهای مؤثر در شکل‌گیری این سکونتگاه در دوران تاریخی باشد.

وی همچنین گفت:

سنگ گچ ماده اصلی برای بالا بردن دیوارها و گچ نیم‌پخته نیم‌کوب ملاط اصلی ساخت بنا بوده و از آجر در اندازه‌های مختلف برای پوشش سقف‌ها استفاده شده است.

بر اساس گفته های او، در این بنا میراث دوران ساسانی همچون پوشش‌های گنبدی با آجر و سنگ، تالارهای بزرگ با طاق‌های ضربی، استفاده از مصالح سنگ و گچ در معماری و طاق‌های گهواره‌ای برای پوشش سقف اتاق‌ها به چشم می خورد.

سرپرست هیات برنامه کاوش در محوطه گنبد جهانگیر، به ایجاد گمانه‌هایی بر روی کف برخی از فضاها برای تشخیص زیرساخت و چگونگی پی‌ریزی و دست‌یابی به دوران‌های مختلف استقراری بنا اشاره نمود و اظهار داشت:

در این گمانه‌ها چگونگی شالوده و پی‌سازی بنا مشخص شد.

وی عنوان کرد:

توده آواری درون فضاها از سه تا چهار متر ارتفاع داشت. این آوار از لاشه سنگ، بقایای گچ‌بری، باقی‌مانده ملاط گچ نیم‌پخته نیم‌کوب و سنگ و رسوباتی که بخشی از آوار را سخت و محکم به‌هم چسبانده بود تشکیل می‌شد که، با این اوصاف، بیرون آوردن و نمایان کردن دیوارها کار بسیار دشواری بود.

بر اساس گفته خسروی زمان ساسانی آغاز دوران رونق و شکوفایی منطقه بوده است چرا که در این دوره شاهد گسترش چشمگیر شهرنشینی و شهرسازی بر اثر افزایش جمعیت هستیم.

این باستان‌شناس، با اشاره به اینکه بقایای معماری نمایان‌شده از بنای کلگ را می‌توان به دو بخش تقسیم نمود، اضافه کرد:

ابتدا بنای اولیه و اصلی در دوران ساسانی بر روی یک محوطه اشکانی وسیع ساخته شده و در قرون نخستین اسلامی تا قرن چهارم هجری نیز مورداستفاده عشایر و کوچ‌روها بوده است.

وی این مکان محل قشلاق عشایر در کنار رود کنگیر دانست و افزود:

در عملیات کاوش و خاک‌برداری بنا، دخل و تصرفات عشایر در طی قرون متمادی را می‌شد مشاهده کرد که استفاده از ساخت‌وسازهای ابتدایی و ساده با به‌کارگیری مصالح باقی‌مانده از ویرانه‌های بنای اصلی با ملاط گل ازجمله این تغییرات بود.

خسروی با اشاره به حمایت و همکاری معاون آب منطقه‌ای ایلام و اداره میراث‌فرهنگی این استان و همچنین همراهی روستاییان منطقه ادامه داد:

اگرچه در طول این فصل به‌اندازه سه فصل کار باستان‌شناسی در محوطه کاوش انجام شد، ولی به‌دلیل برودت هوا ادامه کار ممکن نبود و هنوز کاربری این بنای حیرت‌انگیز برای ما مشخص نیست.

وی تصریح کرد:

محوطه گنبد جهانگیر با مساحتی بیش از 15 هکتار در حاشیه رود کنگیر در بخش زرنه شهرستان ایوان در استان ایلام قرار گرفته است.

این باستان‌شناس، با اشاره به موقعیت استراتژیک رودخانه کنگیر گفت:

نزاع بر سر آب کنگیر سابقه تاریخی دارد که مهم‌ترین آن در دوره زندیه اتفاق افتاده و سال‌ها علی‌خان کلهر بر سر ورود آب این رودخانه به مندلی با نیروهای عثمانی درگیری داشته است.

وی با بیان اینکه استان ایلام از نظر جغرافیای تاریخی در دوران تاریخی و اسلامی به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم می‌ گردد، گفت:

بخش شمالی به‌نام ماسبذان به‌مرکزیت شیروان یا سیروان و قسمت جنوبی به‌نام مهرجان‌قذق به‌ مرکزیت سیمره بوده است که منطقه مورد بررسی ما جزو ایالت ماسبذان محسوب می‌شود.

خسروی در ادامه افزود:

در میان متون کهن به‌شکل جسته‌وگریخته به سه شهر از توابع ایالت ماسبذان اشاره شده که عبارت‌اند از سیروان، آریوحان و الرذ و محدوده شهر آریوحان را باید در شهرستان ایوان جست‌وجو کرد.

او با اشاره به اینکه یاقوت حموی از آریوحان نام برده است اظهار داشت:

راولینسون نیز معتقد بوده که مرکز آریوحان همان زرنه است که تا قرن 13 میلادی این ناحیه به‌نام آریوحان شهرت داشته است.

کاوش در محوطه کلگ گنبد جهانگیر ایوان در ایلام با مجوز ریاست پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری انجام گرفته است.

برای آشنایی با برخی جاذبه های ایلام مطالب زیر را از دست ندهید:

تنگ رازیانه ایلام | طبیعت تماشایی در غرب ایران

دریاچه سیاه گاو ایلام | فرزند دوقلوی طبیعت

گاومیشان | پلی به قدمت تاریخ

#اخبار روز گردشگری را در کارناوال دنبال کنید.

منبع: www.karnaval.ir