نمونه سوالات اصلی و فرعی تحقیق

طرح سوال در ابتدای هر پژوهشی به ویژه برای پایان نامه مسیر راه را تا انتها برای پژوهشگر روشن می کند. چرا که درادامه اگر قرار است فصل بندی صورت بگیرد، در راستای پاسخ به همین سوال خواهد بود. برهمین اساس در این مقاله به این مسئله پاسخ می دهیم که اولا انوع سوالات مطرح برای یک پژوهش چیست؟ و دوما چگونه باید این سوالات را طراحی کرد؟

چه موقع پژوهشگر از سوال استفاده می کند؟

گاهی ممکن است پژوهشگر به جای فرضیه از سوال استفاده کند. پژوهشگر زمانی از سوال استفاده می کند که در مسئله پژوهشی ابهام زیادی وجود داشته باشد و رابطه علت و معلولی بین متغیر را نتواند به خوبی تشخیص دهد. همچنین گاهی پژوهش های قبلی مسئله پژوهشی موردنظر را مورد مطالعه قرار نداده اند و مسئله پژوهشی دارای پیشینه نظری و عملی نیست در این صورت بهتر است به جای فرضیه از سوال استفاده شود.

انواع سوال های پژوهشی را می توان به چهار دسته تقسیم کرد:

۱- سوال های توصیفی: در این گونه سوال ها معمولا از کلمه های استفهامی «چه می باشد»، «چیست» و «چگونه» استفاده می شود. مثال: سیر تحول آموزش و پرورش در شیراز چگونه بوده است؟

۲- سوال های رابطه ای: در این گونه سوالها چگونگی رابطه دو یا چند متغیر مورد بررسی قرار می گیرد.مثال: چه رابطه ای بین هوش و عملکرد تحصیلی دانشجویان دانشگاه آزاد واحد اهواز وجود دارد؟

۳- سوال های تفاوتی: این سوال ها تفاوت بین سطوح متغیرها را مورد بررسی قرار می دهند. مثال: آیا بین عزت نفس دانشجویان آموزش ابتدایی، علوم تجربی و روان شناسی تفاوت معنی داری وجود دارد؟

۴- سوال های علت و معلولی: در این نوع سوال ها رابطه علت و معلولی بین متغیرها مورد بررسی قرار می گیرد. مثال: چه عواملی باعث اعتیاد به سیگار در بین دانش آموزان مقطع متوسطه می شود؟

سوال اصلی پژوهش:

سوال عمیق و یگانه ای که اصل و منشاء اصلی پژوهش نامه بوده و از عنوان موضوع قابل استخراج است سوال اصلی پژوهش نامیده می شود.

مثلا اگر عنوان موضوع تحقیق و پژوهش نامه ای «ارائه الگوی ایرانی-اسلامی کنترل ونظارت سازمانی در جهاد دانشگاهی» باشد سوال اصلی آن این خواهد بود «الگوی ایرانی- اسلامی کنترل و نظارت سازمانی در جهاد دانشگاهی چگونه است؟»همانگونه که از تعریف فوق استفاده می شود هر پژوهش و تحقیقی نباید بیش از یک سوال اصلی داشته باشد.

زیرا تعداد سوال های اصلی از یک سو باعث کاهش عمق و دقت در پژوهش شده و سوی دیگر جهت گیری واحد و یک پارچه پژوهش نامه را برای حل سوال و مشکل دچار خدشه می کند.پس تلاش نکنید که سوالات اصلی را افزایش دهید. چرا که این مسئله هم پایان نامه را دچار سردرگمی می کند و هم زمان شما را برای انجام یک پایان نامه خوب افزایش می دهد که این مسئله هزینه های دیگری هم برای شما در پی دارد.

سوال های فرعی پژوهش:

سوال های متفرع و برآمده از سوال اصلی و مربوط به ابعاد مختلف موضوع تحقیق سوال های فرعی پژوهش نامه قلمداد می شوند که به لحاظ تظم منطقی برای شکل گیری مباحث اصلی و فصل های پژوهش نامه، شایستگی طرح در ابتدای فصل ها را داشته و پاسخ آنها، دست یابی به پاسخ سوال اصلی را ممکن و آسان می کند.

به موضوع پایان نامه توجه کنید

موضوع پایان نامه یا پژوهش ویا مقاله شما بهترین نقشه راه برای رسیدن به سوال است. مثلا اگر عنوان شما بررسی « نقش امیدهای معنوی در رسیدن به موفقیت است» باید سوال خود را این گونه طراحی کنید: امیدهای معنوی مثل به امید خدا، چگونه در موفقیت انسان ها تاثیر گذار است؟ ! یا به عنوان نمونه دیگر اگر موضوع پایان نامه شما « بررسی روابط ایران و عربستان در دوران پس از جنگ است» سوالتان را این گونه طراحی کنید: سمت و سوی روابط ایران و عربستان در دوران پس از جنگ تحمیلی به چه سویی بوده است؟

به هر صورت سعی کنید سوال اصلی تان جامع باشد و در سوی مقابلش این سوال فرعی شماست که باید به جزئیات نگاه کند. یعنی برای پاسخ به آنها باید به سمت توضیح جزئیات و عناوین فرعی تر بروید. مثلا در همین موضوع « بررسی نقش امید به خدا در موفقیت» شما سوالات فرعی تان را می توانید این گونه طراحی کنید:

۱-امید به خدا چه شاخصه هایی دارد؟

۲-چگونه می توان به خداوند در کار امید بست؟

۳- یک فرد چگونه می تواند امید به خدا داشته باشد؟

با چند نفر مشورت کنید

درنهایت اینکه سوال اصلی را با دو استاد چک کنید و اگر آنها تایید کردند آنگاه آن سوال را در پژوهش خود به عنوان سوالی اصلی مطرح سازید. مشورت کردن با اساتیدی که سابقه زیادی در قبول پایان نامه ها دارند سبب می شود تا سوال اصلی شما تراشیده و صیقل یافته و شما به هدفتان در نگارش یک پژوهش خود نزدیک تر شوید. این مسئله دیده شده که بسیاری از دانشجویان در بخش طراحی سوال به اساتید خود مراجعه نکرده و یا مشورت نمی گیرند. اما پس از طی دو فصل متوجه می شوند که از ابتدا سوال اصلی خوبی طراحی نکرده اند و برای همین باید دوباره فرآیند طرح سوال اصلی مناسب را طی کنند. پس از همین ابتدای کار با مشورت کردن و گرفتن نظر استاد، سوال اصلی خود را به مانند بن و پی یک ساختمان، به خوبی و درست طراحی کنید. و سعی کنید که همه جوانب موضوع پژوهشتان در سوال اصلی مد نظر قرار گیرد.

منبع: www.daneshbonyan-e.ir